بررسی جریان‌های حوزوی ضدواکسن و نتایج مخالفت آنها

نشریات

بررسی جریان‌های حوزوی ضدواکسن و نتایج مخالفت آنها

مقدمه
امتناع از واکسیناسیون به تهدیدی برای سلامت عمومی تبدیل شده است، اما نکته مهمتر این است که در داخل کشور جریان ضدواکسن توسط مدعیان طب اسلامی و گروهی از طلاب و روحانیان رهبری می‌شود. پرچمداری روحانیت و مدعیان طب اسلامی علاوه بر تخریب وجهه حوزه علمیه و روحانیت، پیامد منفی دیگری نیز در پی دارد؛ این عده از طلاب و روحانیان برای پیشبرد اهداف خود و توجیه مخالفت خود با واکسیناسیون اقدام به هزینه کردن از جایگاه ولایت فقیه و مقام معظم رهبری می‌کنند و با سوء برداشت از کلیدواژه «آتش به اختیار»، علاوه بر توهین و تحقیر مراجع عظام، به تحریک مردم علیه اقدامات دولت و شبکه بهداشت و درمان کشور می‌پردازند. بنابراین لازم است با بازخوانی نظرات این گروه و نتایج اقدامات آنها درباره مدیریت و اصلاح رویه ایشان توسط نهادهای ذیربط اقدام شود.
تبیین مسئله
پس از شیوع همه‌گیری کرونا در جهان، اقدامات مختلفی از سوی کشورهای جهان برای کنترل این همه‌گیری و کاهش تلفات انسانی صورت گرفت. در این راستا طیف وسیعی از اقدامات محدود کننده مانند قرنطینه و وضع قوانین سختگیرانه رفت‌وآمد تا ضدعفونی کردن معابر و اماکن و تدوین پروتکل‌های بهداشتی مانند استفاده از ماسک و دستکش و… انجام پذیرفت. به هر حال بعد از گذشت ماه‌های اولیه همه‌گیری و مشخص شدن اینکه روند کنترل و یا ریشه‌کنی این همه‌گیری طولانی خواهد شد، دانشمندان به این نتیجه رسیدند که بهترین روش برای مقابله با این ویروس استفاده از واکسن است.
جمهوری اسلامی ایران که صاحب یکی از قدیمی‌ترین قطب‌های مهم تولید واکسن در منطقه است نیز به‌صورت موازی تحقیقات ساخت واکسن را در چندین مرکز علمی همچون انستیتو پاستور ایران، داروسازی برکت و… پیگیری کرد. بخشی از این تحقیقات به‌صورت مستقل صورت گرفته و بخشی دیگر با همکاری کشورهایی چون روسیه و کوبا پیش رفته است. به‌مرور واکسن‌های مختلفی که توسط شرکت‌های داروسازی خارجی تولید شده بودند وارد بازار شد و واکسیناسیون افراد در کشورهای مختلف جهان آغاز شد. در همان ابتدای امر مخالفت‌هایی با واکسیناسیون عمومی مردم با واکسن‌هایی صورت گرفت که مراحل مختلف تست را به‌صورت کامل طی نکرده بودند و در برخی موارد در کارایی و عوارض پسینی آنها تردیدهای جدی وجود داشت.
در همین برهه حساس مقام معظم رهبری با آینده‌نگری خاصی که برای حفظ جان مردم داشتند، واردات واکسن‌های تولید شده توسط شرکت‌های آمریکایی و انگلیسی را ممنوع اعلام کردند. هر چند در صورت عدم اعلام ممنوعیت واردات واکسن کرونا از کشورهای یاد شده، آنها از ارائه واکسن به ایران خودداری می‌کردند. همین موضع‌گیری صریح رهبری در خصوص واکسن‌های آمریکایی و انگلیسی سبب شد تا هجمه گسترده رسانه‌های معاند علیه این تصمیم مقام معظم رهبری آغاز شود و اوج‌گیری موج سوم کرونا در ایران را به تصمیم رهبری ربط دهند، در حالی که کشورهای تولیدکننده واکسن که واکسیناسیون عمومی را انجام داده بودند، خود درگیر موج سوم کرونا شده بودند. در این راستا هشتگ «help Iran» توسط عناصر مخالف و معاند نظام ترند شد و از این طریق تلاش کردند جمهوری اسلامی را تحت‌فشار قرار دهند. البته باید به این نکته اشاره کرد که با تولید اولین واکسن‌ کرونا در جهان، واکسن برای تزریق کادر درمان و گروه‌های در معرض خطر وارد شد و در اختیار آنان قرار گرفت.
در نهایت بعد از تولید واکسن برکت در ایران، مقام معظم رهبری در مقابل دوربین‌های تلویزیونی تزریق واکسن کرونا را انجام دادند و مراجع عظام نیز اقدام به دریافت واکسن نمودند. پس از استقرار دولت سیزدهم با رایزنی‌های فشرده و استفاده از اموال بلوکه شده خارج از کشور، محموله‌های واکسن تولید روسیه و چین وارد کشور شد و در کنار این واردات، تولید واکسن ایرانی نیز افزایش پیدا کرد؛ به‌گونه‌ای که ستاد ملی کرونا واکسیناسیون سراسری افراد بالای ۱۸ سال را در کشور آغاز کرد و به این امر سرعت بخشید، به‌طوری که ایران در سرعت واکسیناسیون عمومی به رتبه اول رسید. آمار میزان واکسیناسیون در شکل زیر مشخص شده است.

همانگونه که در شکل مشخص است، استان‌های قم و سیستان و بلوچستان کمترین میزان ترزیق کامل واکسن (دو دوز) را داشته‌اند.
با توجه به اینکه واکسیناسیون زمانی می‌تواند موفق باشد که حداقل ٧٠ درصد افراد جامعه واکسن زده باشند، ستاد ملی کرونا اعلام کرد واکسیناسیون عمومی الزامی و اجباری است. با اعلام این خبر دوباره صدای مخالفت عده‌ای بلند شد که واکسیناسیون اجباری خلاف حقوق شهروندی است. مخالفان واکسیناسیون عمومی و اجباری بارها در اعتراض به این تصمیم تجمعاتی را برگزار کرده‌اند که آخرین مورد، تجمع و راهپیمایی طلاب روحانیون در قم بود که در شعارهای خویش از مراجع تقلید درخواست ورود به این قضیه را داشتند.
بنابر آنچه در بالا گفته شد، در این یادداشت به بررسی جریان‌های موافق و مخالف واکسیناسیون در کشور با محوریت جریان‌های حوزوی می‌پردازیم و در نهایت راهکارهایی جهت برطرف کردن مشکل ارائه می‌کنیم.

موافقان واکسیناسیون اجباری

جمهوری اسلامی ایران مانند بسیاری از کشورها برای دسترسی سریع‌تر به واکسن‌های قابل اطمینان جهت کنترل این ویروس، علاوه بر همکاری‌های مشترک با روسیه و کوبا، اعتبارات ویژه‌ای جهت ساخت واکسن داخلی اختصاص داد که در این میان واکسن برکت از دیگر رقبا پیشی گرفت و وارد فاز آزمایش انسانی شد و در سبد واکسیناسیون شبکه بهداشت کشور قرار گرفت. بنابراین می‌توان چنین نتیجه گرفت که قاطبه ارکان نظام موافق واکسیناسیون بودند و در این راه هزینه‌های هنگفتی نیز متحمل شدند تا جان عموم مردم را در مقابل این ویروس محافظت کنند.

نظام و دولت
مقام معظم رهبری به‌عنوان بالاترین مقام جمهوری اسلامی ایران با تشکیل ستاد ملی کرونا و اعطای اختیارات گسترده به این شورا و تأکید بر پایبندی شخصی خود بر مصوبات این ستاد، عملاً موافقت خود را با تصمیمات کارشناسی این ستاد اعلام کردند. ایشان در پایان سخنان‌شان به مسئله عزاداری در محرم اشاره کردند و فرمودند: «در عزاداری‌ها معیار آن چیزی است که ستاد ملی کرونا اعلام می‌کند. بنده هر چه آنها لازم بدانند مراعات خواهم کرد. توصیه و تأکید من به همه عزاداران، هیئات، منبری‌ها و مداحان نیز این است که ضوابط ستاد ملی کرونا باید رعایت شود، چرا که اگر همین مقدار مراقبت و کنترل هم سست شود، فاجعه‌ای بزرگ پدید خواهد آمد.» ایشان در جای دیگری تصمیم‌گیری در خصوص تعطیلی را مسئله‌ای تخصصی و نیازمند بررسی در ستاد ملی کرونا خواندند و افزودند: «مسئولین به هر نتیجه‌ای رسیدند بدون ملاحظه و قاطع به آن عمل کنند.»
یکی از تصمیمات ستاد ملی کرونا، تعطیلی اماکن شلوغ اعم از مساجد، حسینیه‌ها، تالارها، سینماها و… بود. این ستاد تولید واکسن داخلی و نیز واردات واکسن خارجی برای جبران کمبود واکسن را نیز در دستور کار خویش قرار داد. مقام معظم رهبری با دید وسیع خود و با عنایت به کینه و شقاوت دشمن در برابر مردم ایران، به جز درباره ممنوعیت واردات واکسن آمریکایی و انگلیسی، نه‌تنها با این تصمیمات مخالفت نکردند، بلکه با تزریق واکسن ایرانی اعتماد خویش به عملکرد دانشمندان ایرانی را نشان دادند. ایشان مقابل دوربین‌های تلویزیونی اقدام به دریافت واکسن نمودند و همه مردم را تشویق به ترزیق واکسن کردند.
مراجع عظام نیز ضمن دریافت واکسن، در پاسخ به سؤالی در خصوص برخی اظهارنظرها درباره واکسیناسیون کرونا به بیان نظرات خویش پرداختند؛ از جمله آیت‌الله مکارم شیرازی گفت: «لازم است در این زمینه بر اساس تشخیص و توصیه متخصصان عمل نمایید.» همچنین آیت‌الله علوی گرگانی نیز خاطرنشان کرد: «موضوع ضرورت و یا عدم ضرورت زدن واکسن و شخصی یا اجتماعی بودن آن باید توسط متخصصین پزشکی تعیین شود.» آیت الله جوادی آملی هم‌ تأکید کرد: «مومنان نباید در کاری که تخصص ندارند اظهارنظر کنند. ضمن آنکه نباید دیگران را از تزریق واکسن ترساند.»
مراجع عظام بارها با صدور فتوا در خصوص رعایت پروتکل‌های بهداشتی و ضمان اشخاصی که با رعایت نکردن پروتکل‌های بهداشتی، افراد دیگر را بیمار می‌کنند، در این مسیر گام برداشتند که ترزیق واکسن نیز به‌نوعی واجب است و دوز سوم واکسن را نیز دریافت کردند.

موج‌سواری مخالفان نظام
هر اندازه ارکان نظام و دولت به‌دنبال کنترل همه‌گیری کرونا در کشور بودند، اما در مقابل شاهد جریانی بودیم که همنوا با دولت‌های غربی درصدد سیاه‌نمایی و کوچک جلوه دادن اقدامات جمهوری اسلامی برای حفاظت از مردم در مقابل کرونا بودند. این جریان‌ها که با امیال و اهداف متفاوت وارد این جرگه شده بودند، اما در عمل یک خواسته را مدنظر قرار داده بودند. این جریان‌های معاند خارجی و جریان‌های سیاسی داخلی که به‌دنبال نشان دادن تأثیر تحریم‌ها بر روند کنترل همه‌گیری کرونا در داخل کشور بودند، تمام توان خویش را بر اخبار عدم واردات واکسن متمرکز کردند. این دو طیف قصد داشتند از این موضوع برای خود سوژه رسانه‌ای تدارک ببینند. در این میان اما طیف معاندان بدون توجه به تحریم‌های ظالمانه آمریکا و بلوکه شدن اموال و دارایی‌های ایران در خارج از کشور و جلوگیری از ورود تجهیزات دارویی خصوصاً دستگاه‌های ونتیلاتور که جان بیماران کرونایی در آی.سی.یو به این دستگاه وابسته بود و در ادامه با امتناع از واردات واکسن به کشور، سعی کردند تا همه این جنایت‌های دشمن را به مقام معظم رهبری ارتباط دهند و این‌گونه القا کنند که مقام معظم رهبری با مخالفت خویش در خصوص واردات واکسن از آمریکا و انگلستان، مسبب افزایش مرگ‌ومیر ناشی از کرونا هستند. این طیف با هماهنگی ایادی داخلی و خارجی خویش اقدام به راه‌اندازی هشتگ «Help Iran» کردند.
این رسانه‌ها با پوشش گسترده خروج مردم از ایران و مسافرت به کشورهای همسایه همچون امارات، ارمنستان و ترکیه جهت تزریق واکسن، نظام را متهم به بی‌توجهی برای حفظ جان مردم می‌کردند. در این میان برخی رسانه‌های داخلی نیز همسو با رسانه‌های بیگانه اقدام به پوشش وسیع اخبار واکسیناسیون در کشورهای دیگر کردند و در این بین به بررسی و مقایسه آمار مرگ‌ومیر ناشی از کرونا، قبل و بعد از واکسیناسیون پرداختند. این پوشش گسترده سبب شد تا این خواست عمومی در جامعه شکل بگیرد که نظام به هر نحو ممکن اقدام به واردات واکسن کند و یا در تولید واکسن داخلی تسریع کند.
همانگونه که ملاحظه می‌شود، فضای غالب روزهایی که کرونا در کشور جولان می‌داد و تعداد کشته‌های این بیماری هر روز بیشتر می‌شد، این بود که واکسیناسیون عمومی و سریع در سراسر کشور آغاز شود. در این ایام خبر فوت افراد مشهور و سرشناس سیاسی، فرهنگی، ورزشی و هنری، احساسات مردم را بیش از پیش تحت‌تأثیر قرار می‌داد و جریا‌ن‌هایی که در بالا بدان‌ها اشاره شد از فوت این عزیزان نیز برای پیشبرد اهداف خود و ضربه زدن به نظام مقدس جمهوری اسلامی بهره‌برداری می‌کرد. علیرغم هجمه سنگین رسانه‌ها و نیز اپوزیسیون جمهوری اسلامی ایران، با فداکاری شبکه بهداشت کشور و گروه‌های جهادی، این همه‌گیری کنترل شد و با تولید واکسن داخلی و واردات واکسن‌ خارجی مطمئن، وضعیت این بیماری از بی‌ثباتی خارج شده و به‌نوعی ثبات رسیده است. هر چند بروز جهش در ویروس کرونا و شکل‌گیری سویه‌های جدید نگرانی‌هایی را ایجاد کرده، اما خوشبختانه سویه‌های جدید علیرغم قدرت واگیر بالا، از شدت بیماری‌زایی کمتری برخوردار هستند.
با سرعت گرفتن روند واکسیناسیون در ماه‌های اخیر، شاهد کاهش ابتلا به‌صورت حاد هستیم، به‌گونه‌ای که در بازه یک ماهه ۲۲ آبان تا ۲۲ آذر ۱۴۰۰، این روند کاهشی به‌وضوح‌ قابل مشاهده است. همانگونه که در اینفوگرافی زیر مشخص است، علاوه بر اینکه میزان مبتلایان روند کاهشی داشته است، روند فوتی‌ها و افراد با وضعیت وخیم نیز به‌طور چشمگیر کاهش یافته است. از مقایسه میزان مبتلایان و فوتی‌ها و افراد بدحال می‌توان اینگونه نیز نتیجه‌گیری کرد که با افزایش میزان واکسیناسیون توسط افراد، میزان رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری فیزیکی به‌میزان قابل توجهی کاهش یافته است. بنابراین کاهش شیب روند ابتلا کمتر از شیب روند فوتی‌ها و افراد بدحال است. بنابراین موفقیت واکسیناسیون تا حد زیادی قابل مشاهده است.

تغییر رنگ‌بندی شهرهای کشور پس از تزریق سریع واکسن در ماه‌های اخیر به‌معنای موفقیت واکسیناسیون عمومی در جهت کنترل بیماری در کشور است. آمار زیر رنگ‌بندی شهرها و میزان مبتلایان و فوتی‌های کرونا را در ۲۰ آبان ۱۴۰۰ نشان می‌دهد.

در ادامه، نگاهی به آمار رنگ‌بندی شهرها و میزان مبتلایان و فوتی‌های کرونا در ۲۰ آذر ۱۴۰۰ نشان می‌دهد که میزان فوتی‌های کرونای قطعی کاهش چشمگیری یافته است.

مخالفان واکسیناسیون اجباری
واکسن‌ستیزی پدیده‌ای جدید نیست و واکسن‌ستیزان دلایل مختلفی برای تمایل نداشتن به تزریق واکسن دارند؛ نگرانی درباره عوارض جانبی یا ایمنی واکسن و بی‌اعتمادی به دولت یا پزشکی از یک سو، و زیر سؤال بردن مزایای واکسیناسیون از دیگر دلایلی است که اغلب افراد واکسینه نشده اعلام می‌کنند. برخی از مخالفان واکسن، بیماری و ترس از زدن واکسن را بهانه می‌کنند و عده‌ای دیگر معتقدند حتی پس از واکسیناسیون هم نمی‌توان از ابتلا به این بیماری جلوگیری کرد، پس زدن آن چه فایده‌ای دارد. برخی افراد نیز به دلایل دیگری همانند اختلافات سیاسی و حزبی، تمایلی به دریافت واکسن ندارند.
با موفقیت محققان داخلی در تولید واکسن کرونا و افزایش میزان واردات واکسن‌های خارجی، فعالیت گروه‌های ضدواکسن آغاز شد. گروه‌های ضدواکسن طیف‌های مختلفی را شامل می‌شود که در اینجا به معرفی آنها و اقداماتی که صورت داده‌اند می‌پردازیم.

مخالفان سیاسی

مخالفان و معاندان جمهوری اسلامی که از هر فرصتی برای ضربه زدن به نظام مقدس جمهوری اسلامی استفاده می‌کنند، بعد از شروع واکسیناسیون همگانی در ایران، با دروغ‌پردازی و شانتاژ رسانه‌ای تاکتیک خود را تغییر دادند. استراتژی این گروه‌ها را می‌توان در دو بخش تقسیم کرد:
۱. ایجاد تشکیک در اثرگذاری واکسن‌هایی که توسط متخصصان داخلی تولید شده است.
۲. زیر سؤال بردن واکسن‌های وارداتی توسط دولت.

دشمن با استفاده از هر دو استراتژی سعی می‌کند تا مردم را از واکسن زدن منصرف کند. واکسن‌هراسی و واکسن‌گریزی سبب می‌شود تا اقدامات و هزینه‌های دولت در راه واکسیناسیون کم‌اثر شود. این اقدامات تلاش دارند تا هم مردم را به‌دلیل عدم واردات واکسن‌های تبلیغ شده توسط این جریان معاند رسانه‌ای (مانند مدرنا و فایزر) از نظام ناراضی کنند و هم به‌دلیل عدم تحقق واکسیناسیون عمومی، تلفات انسانی بین مردم افزایش پیدا کند که همین امر سبب نارضایتی مضاعف از عملکرد نظام می‌شود. از سوی دیگر به‌دلیل عدم کاهش تلفات انسانی، محدودیت‌های کرونایی لغو نمی‌شوند که این موضوع هم سبب کاهش تولید در کشور می‌شود و هم بازگشت به وضعیت عادی در کشور را به تأخیر می‌اندازد که تبعات این امر بر همه مشخص است.

گروه‌های مدعی طب اسلامی

گروه دوم مخالفان واکسیناسیون، مدعیان طب اسلامی هستند. لیدر این جریان شیخ عباس تبریزیان است که اظهارات و اقدامات جنجالی وی سبب بروز واکنش‌های منفی گسترده به حوزه و روحانیت شده است. آقای تبریزیان که هر از گاهی با اظهارنظرهای عجیب و غریب در خصوص بیماری‌ها و پزشکی نوین به ترند شبکه‌های اجتماعی تبدیل می‌شود، در خصوص واکسیناسیون کرونا نیز به اظهارنظر پرداخت. هر چند اظهارنظرهای وی درباره مسائل مختلف پزشکی و اقدام به آتش زدن کتاب پزشکی هاریسون در گذشته حاشیه‌ساز شده بود، اما موضع‌گیری ایشان و شاگردان او و دیگر مدعیان طب اسلامی در خصوص درمان کرونا و بعدها در خصوص واکسن کرونا، بازتاب منفی گسترده‌تری داشت.
آقای تبریزیان که تاکنون هیچ اجازه اجتهادی از طرف علمای بزرگ و اساتیدی که ادعا می‌کند خدمت آنها تلمذ کرده است، ارائه نداده، به صدور فتوا نیز مشغول است و در خصوص واکسیناسیون کرونا فتوا داده است که با وجود داروی امام کاظم‌(ع) تزریق واکسن حرام است. ایشان به این مقدار اکتفا نکرده و در جای دیگری در کانال تلگرامی خود نوشته‌اند: «در مردان انتقال و سرایت از راه هوا و از شخصی به شخص دیگر اصلاً وجود ندارد و این امر مختص بانوان است و صرفاً سرایت از خانم‌ها به آقایان و آن هم در صورت تماس نزدیک محقق می‌شود. فقط خانم‌ها از ماسک استفاده کنند.» همچنین در جای دیگر گفته‌اند: «به کسانی که واکسن می‌زنند نزدیک نشوید؛ زیرا اینها میکروچیپ دارند و دچار تغییر ژنتیکی شده‌اند و از سنخ انسان بودن خارج شده‌اند و مانند ربات کنترل‌شده عمل می‌کنند و ژن ایمان و اخلاق و نجابت را از دست داده‌اند و تمایل به همجنس‌بازی پیدا کرده‌اند.»
علی‌رغم مخالفت‌های گسترده با اقدامات شیخ عباس تبریزیان و شکایت علیه ایشان در مرداد ۱۳۹۸ و صدور حکم سه سال زندان برای شیخ عباس تبریزیان، این حکم اجرایی نشده است و این روحانی که خود را پدر طب اسلامی معرفی می‌کند، آزادانه به فعالیت می‌پردازد. ادعای ایشان در صفحه‌اش این است که «مجربات درمانی برگرفته از منابع متقن شیعه است.» در جای دیگری در صفحه‌ تلگرامی خود ادعا کرده بود که ورود بیماری کرونا به شهر قم انتقام خداوند از مردم این شهر به‌دلیل اذیت کردن وی بوده و او برای بازگشت به این شهر و ریشه‌کن کردن کرونا آمادگی دارد.
در این بین بیشترین فعالیت علیه واکسیناسیون و شایعه‌پراکنی در این خصوص، در شبکه اجتماعی ایتا رقم می‌خورد. با توجه به فعالیت طیف‌های مختلف حوزوی در ایتا، شاهد حضور فعال‌تر این افراد هستیم. در ذیل به برخی از کانال‌های ایتا که از روز اول به مخالفت با پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری فیزیکی و در نهایت واکسیناسیون عمومی پرداختند، اشاره می‌شود.

کانال حوزه انقلابی توسط آقای روح‌الله دشتی اداره می‌شود که معمولاً خود را اینگونه معرفی می‌کند: از اساتید سطوح عالی قم، معاونت سیاسی بسیج طلاب فیضیه قم، مدیر تشکل و گروه جهادی و کانال حوزه انقلابی و کارشناس طب اسلامی. او را می‌توان از فعال‌ترین و سرشناس‌ترین مخالفان واکسیناسیون کرونا و پروتکل‌های بهداشتی دانست. ایشان از ابتدای شروع همه‌گیری کرونا درباره اقدامات وزارت بهداشت و ستاد کرونا انتقاداتی داشتنه و بر آن بود که سازمان بهداشت جهانی (WHO) تحت نفوذ صهیونسیم جهانی قرار دارد و برای نابودی دین به‌صورت عام و مسلمانان و خصوصاً شیعیان برنامه‌ریزی کرده است و تمام دستورات و پروتکل‌های ارائه شده توسط این نهاد بین‌المللی توسط صهیونیست‌ها دیکته می‌شود. در ابتدای اجرای قرنطینه در کشور و بسته شدن اماکن پررفت‌وآمد که شامل بقاع متبرکه و اماکن مذهبی شد، با این تصمیم نیز مخالفت کردند و در روز بسته شدن ورودی‌های حرم مطهر حضرت معصومه(س) با این ادعا که تولیت محترم آستان مبارک حضرت معصومه با این اقدام مخالف هستند، در کانال حوزه انقلابی فراخوانی برای یاری رساندن به تولیت محترم آستان مبارک حضرت معصومه صادر کرد.
نتیجه این فراخوان تجمع عده‌ای از طلاب و مردم عادی مقابل ورود حرم مطهر شد و در ادامه به هتک حرمت آستان حضرت معصومه و شکسته شدن درِ حرم منتهی شد. به ادعای کانال حوزه انقلابی، عده‌ای از طرفداران جریان برائتی‌ که به بیت سید صادق شیرازی وابسته هستند، همزمان با این فراخوان در گروه‌های خود فراخوان تجمع دادند و برای مخالفت با منویات رهبر معظم انقلاب در خصوص تبعیت از مصوبات ستاد ملی کرونا، اقدام به شکستن درِ حرم و ورود به داخل صحن کردند که با برخورد نیروهای انتظامی و دستگیری برخی از عوامل این عمل شنیع، غائله فروکش کرد. متن دوم فراخوان کانال

حوزه انقلابی بدین شرح است:
بعد از این اتفاق، فعالیت این کانال نه‌تنها کم نشد، بلکه بر فعالیت‌ آن افزوده شد و دامنه مخالفت آن به پروتکل‌های بهداشتی و قرنطینه و در نهایت واکسیناسیون کشیده شد. این کانال پروتکل‌های بهداشتی و قرنطینه که به‌تبع خود تعطیلی مجالس مذهبی و مساجد و اماکن مقدس را در پی داشت، برنامه‌ریزی دشمن برای از بین بردن دین و دینداری خصوصاً در جهان اسلام معرفی کرد و در این مسیر از بیانات و اظهارات افراد شاخصی همچون آیت‌الله محمدمهدی میرباقری و حجت‌الاسلام پناهیان استفاده می‌نمود. هر دو بزرگوار در سخنان خود تصریح کردند که کرونا بیماری خطرناکی نیست و در خصوص این بیماری بزرگنمایی شده است و دولت‌های استعماری برای کنترل جهان و مردم آن با پروپاگاندای رسانه‌ای خطر این بیماری را بزرگتر از واقعیت نشان داده‌اند. آیت‌الله میرباقری در برنامه تلویزیونی اعلام کردند که قبل از اعلام بروز همه‌گیری در قم تمام بورس‌های دنیا در مقابل اخبار بد مربوط به کرونا واکنش منفی آنچنانی نشان ندادند، اما با پخش خبر دیده شدن کرونا در قم، بورس‌های آمریکا و اروپا دچار سقوط شدند. ایشان از سوی دیگر به بزرگنمایی کرونا در ایتالیا پرداختند و گفتند چون مردم جهان ایتالیا را به‌عنوان واتیکان و مرکز دین مسیحیت می‌شناسند، رسانه‌های غربی بر روی اخبار کرونا در ایتالیا تمرکز بیشتری دارند و اخبار آن را بیشتر از اخبار سایر کشورهای اروپایی برجسته می‌کنند و اینها را توطئه علیه دین و مذهب در جهان می‌دانند. بر پایه این سخنان و با تکیه بر تجمعات ضدواکسن در کشورهای اروپایی و آمریکایی، کانال مذکور و کانال‌های دیگر مدعی طب اسلامی به فعالیت خود ادامه دادند و با متهم کردن اعضای ستاد ملی کرونا و مجموعه وزارت بهداشت به پیروی کورکورانه از سازمان بهداشت جهانی، به مقابله با اقدامات این نهادها می‌پردازند.
شخص دیگری که در این میان شهرت ویژه‌ای پیدا کرده است، مرتضی کهنسال، روحانی اهل لنگرود و یکی از شاگردان مکتب طب اسلامی و شاگرد شیخ عباس تبریزیان است که در کلیپی جنجالی بدون ماسک و دستکش بر بالین بیماران مبتلا به کرونا حاضر شده بود و به ادعای خویش با عطر گلاب سعی در ایجاد آرامش و کاهش استرس بیماران کرونایی داشت. متأسفانه یکی از مبتلایان کرونا که آقای کهنسال بر بالین وی حاضر شد و گلاب را استشمام کرد، بعد از این دیدار فوت کرد و بعد از این اتفاق دادستانی گیلان این شخص را به‌جرم خوراندن دارو در بیمارستان گیلان به بیماران کرونایی بازداشت کرد. آقای کهنسال دوباره در آذرماه ۱۳۹۹ در مشهد به‌جرم فروش دارو دستگیر شد. بعد از این اتفاق حجت الاسلام عباس تبریزیان بیانیه‌ای در حمایت از آقای کهنسال صادر کردند و مدعی شدند که دارویی توسط ایشان به مریض داده نشده که اکنون به دلیل آن دارو بازداشت شوند. هر چند ادعا می‌شود برای حجت‌الاسلام کهنسال محکومیت حبس از طرف دادگاه صادر شده است، ولی ایشان هنوز هم به فعالیت‌های خویش ادامه می‌دهد.
شاید بتوان اوج فعالیت کهنسال را برپایی تجمع ضدواکسن در بابل دانست. در جایی که توانستند با همکاری دوستان خود گروهی از مردم که مخالف واکسیناسیون بوده و اعتقاد به درمان کرونا با طب سنتی داشتند را در هشتم شهریور در بابل گرد هم آورند و صدای اعتراض خویش به پروتکل‌های وزارت بهداشت و واکسیناسیون اجباری را به گوش مسئولان برسانند.
نکته قابل توجه، استقبال کانال حوزه انقلابی از این حرکت حجت‌الاسلام کهنسال در بابل است. ایشان ضمن تأیید این کار، بقیه همفکران خویش را دعوت می‌کند تا این‌گونه تجمعات را در شهرهای دیگر نیز برپا کنند.

بعد از برپایی این تجمع در بابل و دعوت کانال حوزه انقلابی، شاهد شکل‌گیری تجمعات مختلف در شهرهای مختلف در اعتراض به واکسیناسیون اجباری بودیم. جمعی از حامیان کمپین «نه به واکسیناسیون اجباری» ظهر روز ۲۱ شهریور مقابل وزارت کشور در میدان فاطمی تهران، به‌جهت نشان دادن مخالفت خود با واکسیناسیون اجباری عمومی تجمع کردند. جمعی از مخالفان تزریق واکسن کرونا روز ۲۸ مهر در مقابل ساختمان مجلس شورای اسلامی تجمع کرده و به صدور مجوز اضطراری واکسن‌ها و واکسیناسیونِ اجباری اعتراض کردند. در ادامه عده‌ای از طلاب و شهروندان ساکن قم در مخالفت با «اجباری شدن» واکسیناسیون، روز پنج‌شنبه، ۲۰ آبان، در مقابل دفتر جامعه مدرسین حوزه علمیه تجمع کردند. «قم‌نیوز» در خبری که روز چهارشنبه منتشر کرده بود،‌ این افراد را گروهی از «طلاب» معرفی کرد که با انتشار فراخوانی خواهان حضور سایر شهروندان از جمله استاندار قم در این «تجمع مطالبه‌گری» شده بودند. شرکت‌کنندگان در این تجمع که از شهر‌های تهران، تبریز، اصفهان و قم بودند، با در دست داشتن نوشته‌هایی که تزریق اجباری واکسن را محکوم می‌کرد، خواستار اعلام موضع مخالفت مراجع عظام تقلید با تزریق اجباری واکسن کرونا شدند. این گروه بدون داشتن مجوز برگزاری همایش، با حرکت به سمت بیوت مراجع تقلید از آنها خواستند که آنها نیز به جمع معترضان به واکسیناسیون بپیوندند.
بعد از این تجمعات مهمترین تجمع که به تحصنی سه روزه منتهی شد، در پاستور و مقابل نهاد ریاست جمهوری برگزار شد. شرکت‌کنندگان در این مراسم که همچون تجمعات قبلی فاقد مجوز بود، سه روز مقابل نهاد ریاست جمهوری تحصن کردند و سخنرانان متعددی (همچون آقایان دشتی، قاسمی و …) در این سه روز به بیان نظرات خود و دلایل مخالفت با واکسیناسیون اجباری پرداختند. علی‌رغم هشدارهای مکرر برای پایان دادن به این تحصن متأسفانه مجریان این تحصن اقدامی جهت پایان دادن به این جریان نکردند و در نهایت چهارشنبه ۳ آذر شب‌هنگام نیروهای انتظامی اقدام به جمع‌آوری چادرها و تجهیزات اسکان تحصن‌کنندگان کردند. با توجه به حضور زنان و کودکان در این تحصن، برگزارکنندگان نیروهای انتظامی را متهم به بدرفتاری و ترساندن زنان و کودکان کردند. روزنامه «راه مردم» که از حامیان جریان ضدواکسن به شمار می‌رود، این واقعه را پوشش داد و به‌عنوان تیتر روز خود در صفحه اول منتشر کرد.
علی‌رغم اینکه هیچ فیلم واضحی از نحوه برخورد نیروهای انتظامی با تجمع‌کنندگان وجود ندارد، اما لیدرهای این جریان دوباره فراخوانی برای شکایت از نیروهای انتظامی تنظیم کردند و در گروه‌های ایتا قرار دادند که پیگیری این شکایت توسط حجت‌الاسلام حسین ذوقی دبیر قرارگاه گفتمان انقلاب اسلامی انجام شده است.
اگر بخواهیم فهرستی از طلاب و روحانیونی که در هم‌داستانی با مدعیان طب اسلامی فعالیت می‌کنند و مخالف پروتکل‌های بهداشتی و واکسیناسیون عمومی هستند تهیه کنیم، به فهرست بلندی خواهیم رسید که از حوصله این مقاله خارج است.
این عده بدون اعتنا به توصیه بزرگان حوزه و مراجع عظام واکسن‌هراسی را به‌صورت گسترده در جامعه پمپاژ می‌کنند و با بیان اینکه ما تاکنون واکسن تزریق نکرده‌ایم و از تزریق واکسن به فرزندان خود نیز جلوگیری کردیم و اکنون در سلامت هستیم، مردم را به واکسیناسیون در برابر همه امراض و بیماری‌ها بدبین می‌کنند.
این جریان برای پیشبرد هدف خود و برای توجیه عدم تبعیت از فتوای احتمالی مراجع تقلید، در توهینی آشکار به مرجعیت، ایشان را افرادی معرفی می‌کنند که به‌راحتی فریب می‌خورند و وزارت بهداشت در صدد فریب دادن و سوءاستفاده از آنان است.
این جریان در نهایت کار را به جایی رساند که در مقابل تزریق واکسن کرونا توسط مقام معظم رهبری زبان به انتقاد گشودند و برای اینکه ثابت کنند رهبری نیز با واکسیناسیون مخالف هستند، اقدام رهبری در تزریق واکسن کرونا را حمل بر تقیه کردند.

رویه تند این افراد و مدعیان طب اسلامی سبب شد تا موضع‌گیری‌هایی علیه این جریان صورت بگیرد؛ به عنوان مثال شورای هماهنگی گروه‌های فرهنگی حوزه علمیه قم، بیانیه‌ای صادر کرد و تأکید نمود که فراخوان و تجمعات افراد معدود علیه واکسن مورد تأیید حوزه‌ها و حوزویان نیست. شورای هماهنگی گروه‌های فرهنگی حوزه علمیه قم در پایان آورده است: «بنابراین شورای هماهنگی گروه‌های فرهنگی حوزه علمیه اعلام می‌دارد اینگونه حرکت‌های هیجانی و غیرمنطقی مورد تأیید اساتید، فضلا و طلاب انقلابی نیست و عموم حوزویان انقلابی از این رفتارها اعلام برائت می‌نمایند.»

دلایل مخالفان واکسیناسیون

جریان ضدواکسن که رهبری آن توسط مدعیان طب اسلامی انجام می‌شود، دلایل مختلفی را برای مخالفت با واکسن‌ به‌صورت عام و واکسن کرونا به‌صورت خاص بیان کرده‌اند که به‌اختصار به بررسی این دلایل می‌پردازیم:

۱. ابهام در عوارض واکسن
یکی از دلایل مخالفان واکسن، ابهام در عوارض واکسن و عدم اطلاع‌رسانی در خصوص تلفات احتمالی واکسن کرونا است. در مناظره‌هایی که بین موافقان و مخالفان واکسن صورت پذیرفت، این مسئله مورد تأکید قرار گرفت که چرا تاکنون آمار دقیقی از انواع واکسن و اثربخشی و عوارض آن به‌صورت کاملاً رسمی از وزارت بهداشت اعلام نشده تا مردم آگاهی کافی از این موضوع داشته باشند که چه واکسنی عرضه بیشتری داشته و چه واکسنی عرضه کمتر. مخالفان تأکید دارند که مردم باید از جزئیات عوارض واکسن و تاثیرگذاری آن آگاه شوند تا بتوانند با اعتماد بیشتری واکسن را تزریق کنند. البته وزارت بهداشت ادعا کرده است که در ۹۲ میلیون دوز واکسنی که تاکنون تزریق شده، مجموع عوارض و تعداد فوتی‌های ناشی از واکسیناسیون زیر ۱۰۰ نفر است.
تاکنون ثابت شده که واکسیناسیون ۷۰ درصد در کاهش مرگ‌ومیر مؤثر است. هر چند در ابتدا عنوان شده بود که واکسیناسیون در مقابله با ابتلا به کرونا مؤثر نیست و تنها مرگ‌ومیر را کاهش می‌دهد، اما تحقیقات نشان داده که واکسیناسیون می‌تواند در کاهش میزان ابتلا نیز مؤثر باشد. بر اساس آمار حدود ۹۵ درصد از افراد مبتلا به کرونا که در آی.سی.یو‌ها فوت می‌کنند، واکسن دریافت نکرده‌اند. البته آخرین وضعیت کرونایی کشور برای اثبات تأثیر مثبت واکسیناسیون و رعایت پروتکل‌های بهداشتی کافی است. تصویر بالا آخرین وضعیت کرونایی شهرهای ایران را نشان می‌دهد که در آن دیگر هیچ شهری وضعیت قرمز ندارد.
البته خود این جریان بیکار ننشسته و نسبت به جمع‌آوری عوارض واکسن‌ها اقدام کرده‌اند و بعضا تصاویری که صحت و سقم آن‌ها مشخص نیست را به عنوان عوارض واکسن‌ها کرونا معرفی می‌کنند. یا از افراد می‌خواهند تا عوارضي كه فکر می‌کنند به دلیل تزریق واکسن برای خود یا نزدیکانشان به وجود آمده را برایشان ارسال کنند.

۲. واکسن ژنتیکی و مجوز اضطراری
یکی دیگر از دلایل مخالفان واکسن، استفاده از واکسن ژنتیکی است. در حال حاضر بر اساس روش فناوری و روش تولید، دو نوع واکسن وجود دارد؛ واکسن سینوفارم و کووبرکت که از تکنولوژی ویروس غیرفعال یا ضعیف شده برای تحریک سیستم ایمنی بدن و تولید آنتی‌بادی استفاده می‌کنند، و واکسن آسترازنکا و اسپوتنیک که فناوری ساخت آنها با روش سنتی تولید واکسن‌های غیرفعال تفاوت دارد و با استفاده از رشته mRNA برای تولید آنتی‌بادی درون سلول‌های بدن استفاده می‌کند. مخالفان با استناد به برخی گزارش‌ها در خصوص تأثیر منفی واکسن‌های ژنتیکی با این واکسن‌ها مخالف هستند. از سوی دیگر مخالفان مدعی هستند به‌دلیل اینکه واکسن کرونا مجوز اضطراری دریافت کرده است، آزمایش‌های بالینی و انسانی به‌صورت کامل برای درک عوارض آن انجام نشده است و به همین دلیل اعتبار کافی برای استفاده بر روی انسان‌ها را ندارد. از سوی دیگر ادعا می‌کنند که مواد اولیه واکسن‌های داخلی نیز وارداتی است و واکسن‌ها در ایران فقط مونتاژ می‌شود تا مردم برای تزریق واکسن ترغیب شوند.

۳. استناد به مخالفت با واکسن در کشورهای دیگر
یکی از دلایل این گروه برای مخالفت با واکسیناسیون استناد به مخالفت‌ها در کشورهای دیگر است. با نگاهی به آمار تزریق واکسن در کشورهای مختلف مشاهده می‌شود که علیرغم وجود مشوق‌های مختلف در کشورهای جهان میزان استقبال از واکسن کم بوده است. به‌عنوان مثال در آمریکا با وجود اینکه دولت به هر کس که واکسن تزریق کند ۱۰۰ دلار پرداخت می‌کند اما مشاهده می‌شود که حدود ۵۷ درصد مردم هر دو دوز واکسن را تزریق کرده‌اند و یا در روسیه که جزو اولین کشورهای تولیدکننده و صادرکننده واکسن بوده است، تا کنون ۳۷ درصد مردم هر دو دوز واکسن را تزریق کرده‌اند و همین امر سبب افزایش تلفات کرونا در آمریکا و روسیه شده است. این مسئله عمومیت واکسن‌گریزی را در کشورهای مختلف نشان می‌دهد و یکی از دلایل مخالفان واکسیناسیون در ایران هم استناد به این آمار است.

۴. تئوری توطئه
همانگونه که در بالا اشاره شد، واکسن‌گریزی پدیده‌ای عمومی در کشورهای مختلف جهان است و یکی از مهمترین دلایل واکسن‌گریزی در جهان و بالتبع در ایران، تئوری توطئه است. تئوری‌ توطئه چنین بیان می‌کند که رویدادهای کنونی جهان نقشه و برنامه‌ریزی گروهی دسیسه‌گر وابسته به صهیونیسم جهانی است که در صدد هستند کنترل جهان را به‌صورت کامل در دست بگیرند. تئوری توطئه در شکل حاد آن بیانگر این است که تمامی بدبختی‌های عالم در پی اعمال گروهی از افراد پرنفوذ و معمولاً پنهان است. از دید مردم و برخی صاحب‌نظران این گروه‌ها برنامه‌های خود را به‌گونه‌ای جلو می‌برند که اذهان عمومی جامعه درگیر مسائل دیگری باشد تا افراد توانایی تمرکز و تفکر بر علل و دلایلی که نشان‌دهنده وجود انواع برنامه‌های پیش‌برنده جوامع به سوی اهداف گروه‌های تشکیل‌دهنده این تئوری است را نداشته باشند.
یکی از تئوری‌های توطئه این است که صهیونیسم جهانی با کمک سازمان خیریه بیل گیتس و افرادی چون راکفلر، کیسینجر و همکاران در صدد کاهش جمعیت جهان هستند. تمرکز اصلی این جریان هم بر روی ایران و شیعیان است. این جریان کرونا را درگیری بین حزب‌الله با حزب‌الشیطان می‌داند که توسط ‌سازمان‌های نظام سلطه صهیونیستی در جهان اداره می‌شود و سازمان بهداشت جهانی از سازما‌ن‌هایی است که با سرمایه راکفلر صهیونیست ساخته شده است تا استعمار فرانو را در جهان پیاده کند. در نهایت مدعی هستند که این ویروس رزمایش آنان بود، وگرنه ویروسهای خطرناک‌تری در راه است تا پروتکل‌های دانشوران صهیون را در راستای کنترل جمعیت جهان و نابودی چند میلیارد انسان، با رواج این بیماری‌ها محقق کند.

۵. آخرالزمان و نظم نوین جهانی
همانگونه که گفته شد، یکی از دلایل مخالفت با واکسن کرونا این است‌که این افراد با استناد به تئوری توطئه برآنند که سازمان بهداشت جهانی که به‌ادعای ایشان تحت سیطره صهیونیسم بین‌الملل و ایلومناتی است، درصدد است با کاهش جمعیت جهان مقدمات شکل‌گیری آخرالزمان را فراهم کند. ادعای ایشان این است که سازمان‌های مخفی صهیونیستی با واکسیناسیون عمومی و وارد کردن میکروچیپ‌هایی در بدن انسان‌ها درصدد کنترل ذهن افراد هستند تا در مرحله بعد انسان‌ها را تبدیل به زامبی‌هایی کنند که تحت کنترل قرار می‌گیرند و بدین ترتیب نظم نوین جهانی آغاز خواهد شد. از همین رو واکسیناسیون را مرحله مقدماتی آخرالزمان معرفی می‌کنند.

نتیجه‌گیری

وسعت مطالب در خصوص واکسن و واکسن‌ستیزی آنچنان زیاد است که بررسی همه این ادعاها نیاز به بحث‌های مفصل دارد که از حوصله این نوشتار خارج است. اما با توجه به آنچه گفته شد، می‌توان نتایج زیر را به دست آورد:
۱. باید بین ساختار واکسن‌ها تفاوت قائل شد:
الف. واکسن معمولی: واکسنی که ویروس غیرفعال شده است و بر اساس روش مرسوم تولید واکسن ساخته شده و به‌دلیل استفاده طولانی‌مدت از این روش، مورد اطمینان است.
ب. واکسن ژنتیکی: گونه‌ای واکسن است که از نسخه یک ماده شیمیایی طبیعی به‌نام mRNA برای ایجاد پاسخ ایمنی استفاده می‌کند. این واکسن مولکول‌های سنتز شده، یعنی RNAهای مصنوعی را به سلول‌های ایمنی ترافرست می‌کند. این نوع بیشتر در مظان اتهام قرار دارد و غالب افراد ضدواکسن آن را خطرناک توصیف می‌کنند که می‌تواند توالی ژنتیکی افراد را دچار آسیب کند. هر چند این موضوع اثبات نشده ولی افراد ضدواکسن بر این ایده تأکید دارند.
۲. اطلاعات غلط ضدواکسن مشکلی جدی است. متخصصان حیطه سلامت معتقدند که اطلاعات غلط ضدواکسن و انتشار آنها مشکل بزرگی است. اگر مردم از دریافت واکسن‌ها خودداری کنند، نه‌تنها سلامت خودشان بلکه سلامتی دیگر اعضای جامعه را هم به خطر می‌اندازند.
۳. شاید برخی از نگرانی‌های جریان مخالف واکسن (مانند، میزان تاثیرگذاری واکسن بر عدم ابتلاء، عدم شفافیت عوارض واکسن‌ها و …) وجه حقیقی داشته باشد، اما در بسیاری از موارد با دروغ‌پردازی و انتشار اخبار کذب از میزان کشته‌شدگان باعث بدبینی مردم به تأثیر واکسن شده‌اند.
۴. آمار کشورهای مختلف و سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد که واکسیناسیون بر میزان مرگ‌ومیر و نیز بستری‌های بدحال تأثیر مثبت داشته است؛ به‌طوری‌که ۸۵ درصد تلفات از افرادی هستند که واکسن نزده‌اند.
۵. به‌عقیده بسیاری، تجمعات و تحصن‌های ضدواکسن دهن‌کجی به نظام و ولی‌امر است و می‌تواند موجب تضعیف نظام شود. از سوی دیگر برخورد یا عدم برخورد نیروهای انتظامی با تجمعات ضدواکسن که غالباً ادعای ولایتمداری دارند، برای نظام تبعات منفی دارد؛ زیرا در صورت عدم برخورد، بهانه برای برگزاری تجمعات توسط گروه‌ها و جریان‌های سیاسی مخالف نظام فراهم می‌شود و در صورت برخورد نیز دوباره نظام اسلامی است‌که زیر سؤال می‌رود. همانگونه که در جریان تحصن اوایل آذر شاهد بودیم که همین نیروهای به‌اصطلاح انقلابی، نیروهای انتظامی را به وحشی‌گری و برخورد خشن متهم کردند.
۶. به نظر می‌رسد جریانی در پشت‌صحنه در حال هزینه‌تراشی برای نظام جمهوری اسلامی است و در این راه روزی با هشتگ «کمک ایران» و روز دیگر با هشتگ «نه به واکسن اجباری» در حال بازی دادن مردم و مسئولان است. این جریان هر چند نقاب انقلابی‌گری و عدالتخواهی دارد اما در بزنگاه با توهین به مراجع و مقام معظم رهبری در حال تخریب جایگاه ولایت و مرجعیت است.

راهکارها
بر اساس آنچه گفته شد، می‌توان چنین نتیجه گرفت که مهمترین راهبرد باید اقناع‌سازی عمومی باشد. نحوه تشویق دیگران به واکسینه شدن تفاوت بزرگی ایجاد می‌کند. بنابراین باید با توجه به ابعاد و دلایل واکسن‌گریزی، روش مناسب اقناع‌سازی انتخاب شود و مورد استفاده قرار گیرد. به‌عنوان مثال می‌بایست شواهد فراوانی مبنی بر ایمن و مؤثر بودن واکسن‌ها به مردم توضیح داده شود. از بین بردن اطلاعات نادرست درباره واکسن و افشاگری درباره منشأ شایعات واکسن‌هراسی و ارائه پاسخ‌های علمی به آنها از دیگر راهکارها است. از سوی دیگر می‌توان با برجسته کردن تفاوت‌های بین واکسن‌های مختلف و بیان مزایای واکسن‌های تولید داخل که بر پایه ویروس غیرفعال شده‌ تولید شده‌اند، افرادی که درباره واکسن‌های ژنتیکی بدبین هستند به سمت واکسن‌های داخلی راهنمایی شوند.

تجربه‌ کشورهای مختلف نشان می‌دهد که راهکار اقناع‌سازی نیز نمی‌تواند همه افراد جامعه را برای تزریق واکسن ترغیب کند. بنابراین می‌توان از تجربیات کشورهای دیگر در این زمینه استفاده کرد، مانند:
۱. اعمال محدودیتهای شدید و جریمه برای افراد واکسینه نشده
۲. ارائه مشوق‌های مالی
۳. وضع قانون جدید سختگیرانه برای کارمندان و الزام آنها به انجام آزمایش یا ارائه کارت واکسیناسیون جهت حضور در ادارات
۴. تعطیلی اماکن و کسب‌وکارهایی که متصدیان آنها واکسن دریافت نکرده‌اند
۵. در برخی کشورها فروشگاه‌ها و رستوران‌ها برای افرادی که واکسینه شده‌اند تخفیف در نظر می‌گیرند.

پست های مرتبط

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

این فیلد را پر کنید
این فیلد را پر کنید
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.
برای ادامه، شما باید با قوانین موافقت کنید

فهرست