بازشناسی تأثیر مواجهات رسانه‌ای و قضایی با سلبریتی‌های طلبه: موردپژوهی سید حسن آقامیری

حسن اجرایی^[1]

 

چکیده

مقاله حاضر با اتکا به تعریف سلبریتی خرد و انطباق آن بر سلبریتی‌های طلبه از جمله سید حسن آقامیری، و نیز با استفاده از مدل وستلی و مک‌لین در بازشناسی رفتار سلبریتی‌های مذکور، به این پرسش پاسخ خواهد داد که مواجهات رسانه‌ای و قضایی با سلبریتی‌های طلبه، چه تأثیری بر آنها خواهد گذاشت و آیا حکم قضایی خلع لباس روحانیت، توانسته است به تحدید محبوبیت چهره‌های مذکور در میان مخاطبانشان منجر شود، یا آنکه مواجهات سلبی رسانه‌ای و قضایی با سلبریتی‌های خرد، به جای کاستن از محبوبیت آنان، به گسترش محدوده تأثیر این قشر انجامیده و عملاً در راستای کمک به آنها بوده است؟ مقاله به تبیین تأثیر عکس مواجهات سلبی و قضایی خواهد پرداخت و بر آن است که در این باره باید به مواجهاتی از قبیل مناظره حضوری و مکتوب و پاسخگویی در فضاهای مرتبط از جمله هیئت‌ها و اماکن مرتبط، یا شبکه‌های اجتماعی مبادرت ورزید.

 

مقدمه

جامعه ایرانی در سال‌های اخیر شاهد برآمدن گروه جدید و نوظهوری از سلبریتی‌ها بوده است که باید آن را سلبریتی خرد دانست. از این میان سلبریتی‌های طلبه، بخشی از سلبریتی‌های خرد هستند که محدوده عمل و محبوبیت آنها نه تمام جامعه بلکه بخش‌های محدودی از آن را پوشش می‌دهد. سلبریتی‌ها همانند کلیت فضای مجازی، پیامدهای مثبت و منفی فراوانی را با خود به همراه آورده‌اند که بررسی آنها می‌تواند به تبیین روشن‌تری از فضا و تعاملی مؤثرتر منتهی شود و برخی مواجهات قانونی و قضایی را هوشمندانه‌تر گرداند.

بنابر پژوهش بروجردی علوی و ایلالی که در سال ۱۳۹۷ انتشار یافته است، پیامدهای مثبت زیست مجازی ایرانیان عبارتند از: ارتقای آگاهی اجتماعی، اصلاح اجتماعی و سیاسی، تقویت توانمندی‌های ارتباطی، ارتقای توانمندی اقتصادی، شفافیت، شکل‌گیری حوزه عمومی، و افزایش مشارکت شهروندی. با این حال بر اساس همین پژوهش، زیست مجازی ایرانیان پیامدهای فراوان منفی نیز به دنبال داشته است: آسیب‌های روانی و اجتماعی، بحران هویت، بی‌سازمانی اجتماعی، پوپولیسم فرهنگی، تغییر سبک زندگی، افزایش جرائم سایبری، به چالش کشیدن فرهنگ رسمی، روزمرگی و وابستگی، شکاف دیجیتالی نسل‌ها، نظاره‌گری و بی‌عملی شهروندان، و سرانجام تقویت فرهنگ مقاومت در برابر والدین. از این میان می‌توان به آسیب‌های فعالیت سلبریتی‌های طلبه نیز نگاهی انداخت که بیشتر از منظر پوپولیسم فرهنگی قابل بازشناسی است.

با اتکا به مضمون‌های مقاله پیش‌گفته، می‌توان ادعا کرد که ریزآسیب‌های ذکر شده در بخش پوپولیسم فرهنگی، از جمله بازتولید فرهنگ عامه، نمایشی‌شدن، تکثرگرایی فرهنگی، فضای توده‌وار و غیرمسالمت‌آمیز، نادان‌پروری و ظهور گروه‌های مرجع کاذب، (بروجردی علوی & ایلالی، ۱۳۹۷) در رویکردها و عملکردهای سلبریتی‌های طلبه هم تا حد زیادی دیده می‌شود. با این حال در تحلیل و بررسی زمینه‌ها و دلایل روی دادن چنین وضعیتی، تنها نمی‌توان کلیت فضای مجازی و سلبریتی‌های طلبه را مقصر تلقی کرد، چرا که چنین مواجهه‌ای می‌تواند پژوهشگران، تصمیم‌سازان و سیاستمداران را دچار انحراف نظری سازد و فاصله آنها را از واقعیت‌های موجود افزایش دهد.

نباید از نظر دور داشت که سیاستگذاری و مدیریت فضای مجازی در جمهوری اسلامی ایران که عمدتاً شامل رویکردهای سلبی نظیر منع، فشار و محدودیت، سانسور و فیلتر است، ناکارآمد بوده (بروجردی علوی & ایلالی، ۱۳۹۷) و زمینه‌های زیست بحرانی کاربران را فراهم ساخته و یا تشدید کرده است. تداوم رویکرد سلبی به عنوان تنها ابزار مدیریت فضای مجازی، می‌تواند پیامدهای منفی پیش‌گفته را تشدید کند. تحقیق حاضر با چنین پیش‌زمینه‌ای تلاش می‌کند نشان دهد که مواجهه رسانه‌ای و قضایی با سید حسن آقامیری و دیگر سلبریتی‌های طلبه، همچنان فاقد دوراندیشی‌های لازم برای راهبری عالمانه و مدبرانه فضای مجازی است و خود می‌تواند به عاملی برای تشدید جایگاه سلبریتی‌ها در جامعه تبدیل شود.

 

چارچوب نظری

بر اساس پژوهش‌های صورت گرفته با هدف کشف چرایی تأثیر عمیق و فراوان سلبریتی‌ها بر عملکرد مخاطبان، نظریه‌های متفاوتی از سوی صاحبنظران علوم ارتباطات بیان شده است؛ از جمله:

• اعتبار مرجع: سلبریتی‌ها و ستاره‌ها، عموماً اعتبار بیشتری در مقایسه با افراد دیگر دارند و مخاطبان به راحتی به آنها اعتماد می‌کنند.
• فرضیه جذابیت: سلبریتی‌ها و ستاره‌ها جذابیت ظاهری دارند و با اتکا به همین امر، تأثیر بیشتری بر مخاطبان می‌گذارند.
• فرضیه سازگاری: سلبریتی‌ها و ستاره‌ها مهارت‌های ویژه‌ای در حوزه‌های موردعلاقه خود دارند. برجستگی سلبریتی‌ها در حیطه‌های مذکور، به تأثیرگذاری آنها و جذب مخاطب بیشتر کمک می‌رساند.
• نظریه مفهوم فرهنگی: سلبریتی‌ها و ستاره‌ها عامل انتقال مفاهیم و ارزش‌ها به موضوعات مختلف هستند و توجه آنها به موضوعات مختلف می‌تواند موضوعات را واجد اهمیت گرداند، یا به تضعیف موضوعاتی خاص منجر شود. علاوه بر این سلبریتی‌ها قدرتِ آن را خواهند داشت که تأثیرات ارزشی بر مفاهیم موردنظر خود بگذارند، قضاوت‌های ارزشی مثبت یا منفی به یک موضوع الصاق کنند و مخاطبان را از یک امرْ دور یا به چیزی نزدیک سازند.
• نظریه تشخیص هویت فرااجتماعی: مخاطبان و مردم جامعه، با سلبریتی‌ها و ستاره‌ها احساس قرابت ویژه‌ای دارند و این رابطه، سلبریتی‌ها را به سخنگویان مؤثر مردم تبدیل می‌کند. (خواجه جعفری، فرهنگی، & ساروخانی، ۱۳۹۷)

علاوه بر توجه به چرایی تأثیر سلبریتی‌ها بر عملکرد مخاطبان، پژوهش‌های بسیاری نیز با هدف مدل‌سازی برای تبیین کارکردها، فرایندها، تأثیرات و چگونگی ارتباطات میان سلبریتی‌ها و مخاطبان انجام شده است که برخی از این مدل‌ها عبارتند از:

• هارولد لاسول، نظریه‌پرداز ارتباطات و علوم سیاسی در امریکا، روش مناسب برای توصیف عمل ارتباطی را در پاسخ به چند پرسش دنبال می‌کند: چه کسی؟ چه می‌گوید؟ از چه مجرایی؟ به چه کسی؟ با چه تأثیری؟
• اتهیل دوسلاپول، نظریه‌پرداز فناوری و تأثیرات اجتماعی در امریکا، مدلی را طراحی کرده است که در آن تنها به سیستم ارتباطی توجه می‌شود. تصویر شماره یک،‌ مدل ارتباطی مذکور را بر اساس ارتباط میان پنج نفر نشان می‌دهد. بر این اساس با افزایش واحدهای یک سیستم ارتباطی، ظرفیت حلقه‌های واحدها بسیار سریع‌تر افزایش پیدا می‌کند.
• بروس وستلی و مالکوم مک‌لین، تلاش کردند مدلی به‌روزشده‌تر و کامل‌تر برای تبیین ارتباطات جمعی طراحی کنند که تأثیرات و تأثرات میان سلبریتی و مخاطب را نه در شکلی یک‌سویه، بلکه در قامتی دوسویه و مکمل بازشناسی کند. تصویر شماره دو، نشان می‌دهد که رویدادها (X) چگونه به برساختن چهره سلبریتی (A) منجر می‌شوند، سازمان‌ها و ابزارهای رسانه‌ای (C) چگونه رخدادهای موردنظر خود را انتخاب و به مخاطبان می‌رسانند و در نهایت مخاطبان (B) چگونه رخدادهای خاص را دریافت می‌کنند. این مدل به روشنی نشانگر تأثیر مستقیم و غیرمستقیم سلبریتی‌ها بر مخاطبان، تأثیر سازمان‌های رسانه‌ای و اهداف آنها بر سلبریتی‌ها و مخاطبان، و نیز تأثیرپذیری سلبریتی‌ها از مخاطبان و رسانه‌های واسط است. (خواجه جعفری، فرهنگی، & ساروخانی، ۱۳۹۷)

پژوهش حاضر تلاش می‌کند برای به دست دادن درکی روشن‌تر از چرایی و روند رفتارها و گفتارهای سلبریتی‌های طلبه و به‌خصوص سید حسن آقامیری، بر سه مدل مذکور و به‌ویژه مدل وستلی و مک‌لین اتکا کند و از یکجانبه‌نگری و تقلیل‌گرایی بپرهیزد و تأثیر و تأثرات میان سلبریتی، مخاطبان، سازمان‌های رسانه‌ای و نهادهای قضایی را در دیالکتیکی پیوسته و مداوم تصور و تحلیل کند که هیچکدام نقطه آغاز و انجام رویدادها نیستند و همگی می‌توانند از یکدیگر تأثیر بپذیرند و بر دیگری تأثیر بگذارند.

تعاریف فراوانی از سلبریتی و ستاره در پژوهش‌های مرتبط ارائه شده است که از آن میان می‌توان تعریف «ستارگان خرد» را حامل نزدیک‌ترین دریافت به چهره رسانه‌ای سلبریتی‌های طلبه و به‌ویژه سید حسن آقامیری تلقی کرد. فرهنگ سلبریتی‌گری و شهرت سینمایی که در نیمه قرن ۱۹ میلادی سربرآورد، امروزه دچار تغییرات فراوانی شده و از اتکا به رسانه‌های یک‌سویه و با مخاطبان انبوه تلویزیونی دور شده و بیش از پیش در حال وارد ساختن سلبریتی‌های خرد به دایره ستارگان شناخته‌شده پیشین است.

بر این اساس ستارگان خرد دو تفاوت محوری با ستارگان سینما و تلویزیون دارند: اینان تنها برای جمعی خاص و ویژه شناخته‌شده‌اند و بر خلاف ستارگان متعارف مذکور، با اتکا به رابطه مستقیم با مخاطبان خود به شهرت و محبوبیت دست می‌یابند. یکی از عواملی که به ظهور بیش از پیش ستارگان خرد در جامعه ایرانی کمک کرده است، شبکه‌های اجتماعی و به‌خصوص اینستاگرام است که امکانات بسیار آسان و در دسترسی برای انتشار تصاویر، فیلم‌ها و نوشته‌ها دارد و به دلیل فیلتر نبودن، میلیون‌ها تن از مردم در ایران را به خود جلب کرده است. (اکبرزاده جهرمی & تقی‌آبادی، ۱۳۹۸)

در مقاله حاضر با اتکا به چارچوب‌های مفهومی پیش‌گفته، به کشف روشن دلایل و زمینه‌های شکل‌گیری مفهوم سلبریتی‌های طلبه و به‌خصوص زمینه‌های ستاره شدن سید حسن آقامیری خواهد پرداخت و بازخوردها و تأثیرات مواجهات سلبی با پدیده‌های مذکور را بررسی خواهد کرد. با این حال نمی‌توان از نظر دور داشت که به کار بردن واژه سلبریتی درباره چهره‌هایی از جمله سید حسن آقامیری و طلاب دیگر، حاوی نوعی کم‌دقتی واژگانی است؛ چرا که فرهنگ سلبریتی متکی به دستگاه بازنمایی شخصی است و بر این اساس، سلبریتی‌ها با راه دادن مخاطبان به زندگی شخصی خود، به شهرت و محبوبیت دست می‌یابند، اما در موضوع تحقیق حاضر، آقامیری و دیگران، کمتر در فرایند اشتراک‌گذاری زندگی شخصی خود که وجه محوری سلبریتی‌گری است مشارکت می‌کنند. با این وجود، می‌توان با اتکا به تعاریف پرامود نایار، استاد دانشگاه حیدرآباد هند، سلبریتی‌های طلبه را نیز که تنها به بازنمایی شخصی خویش نمی‌پردازند و -دست‌کم در ظاهر- بیشتر توان خود را صرف تبلیغ دین می‌کنند، سلبریتی خواند. به باور نایار، سلبریتی شدن واجد دو بعد است: اول ساخته شدن یک شخص به عنوان موضوع آرزو و خواست مخاطبان، و دوم، ساخته شدن یک شخص برای مصرف جمعی و توده‌ای. بر این اساس سلبریتی کسی است که کتاب‌ها، سبک زندگی، مهارت‌ها، موفقیت، رفتار یا نگرش او به جزئی از آرزوی مخاطبان و هنجاری برای توده‌ای از انسان‌های جامعه تبدیل می‌شود. (خیامی، اسکندری، & خلقتی، ۱۳۹۸)

 

روش پژوهش

با توجه به آنکه بازشناسی زمینه‌های شکل‌گیری سلبریتی‌های طلبه و به‌خصوص چهره رسانه‌ای سید حسن آقامیری و بررسی تأثیرات مواجهات رسانه‌ای و قضایی با وی، متکی به مشاهدات، مضامین و تفسیرهای مختلفی است که از سوی رسانه‌های مختلف، چهره‌های مشهور، نهادهای رسمی و همچنین طلاب و روحانیان ارائه شده است، تحقیق حاضر با استفاده از روش تحلیل مضمون سامان خواهد یافت. روش تحلیل مضمون، بر خلاف روش تحلیل محتوا، سرشتی کیفی دارد و برای پژوهش درباره سؤالات تحقیق، به روش‌های کمی، چنانکه در روش تحلیل محتوا دیده می‌شود، اتکا ندارد. (بروجردی علوی & ایلالی، ۱۳۹۷)

پژوهش حاضر در پی آن است که دلایل و زمینه‌های شکل‌گیری چهره سید حسن آقامیری را به عنوان یک سلبریتی خرد بازنمایی کرده و به بررسی نقش حکم قضایی خلع لباس روحانیت علیه وی در تطور رفتارهای مجازی‌اش بپردازد. در این راه ابتدا وجوه تمایز گفتاری و رفتاری چهره مجازی وی تبیین خواهد شد و سپس نقطه عطف مهم در شخصیت مجازی آقامیری، یعنی محکوم شدن به خلع لباس روحانیت مورد تمرکز قرار خواهد گرفت. سپس با تحلیل رخدادهای پس از آن، تأثیر حکم قضایی مذکور در افزایش یا کاهش محبوبیت وی بررسی خواهد شد.

 

طلاب سلبریتی

تمرکز مقاله حاضر بر بازشناسی مواجهه رسانه‌ای و قضایی با سید حسن آقامیری و طلاب و روحانیانی است که در شبکه‌های مجازی اینترنتی فعالیت چشمگیر دارند و به عنوان سلبریتی‌های طلبه شناخته می‌شوند. مروری بر واکنش‌های -بیشتر منفی- رسانه‌ها و نهادهای رسمی با سلبریتی‌های طلبه، به روشنی واضح خواهد ساخت که مواجهه سلبی و منفی با پدیده مذکور علاوه بر آنکه نتایج مثبتی به بار نیاورده است، در عین حال به عاملی برای دیده شدن بیشتر آنها تبدیل شده و دایره مخاطبان سلبریتی‌های خرد را افزایش داده است و شاید با اتکا به پژوهش‌های آتی بتوان ادعا کرد که آنان را از تعریف «سلبریتی خرد» به «سلبریتی» تبدیل کرده باشد.

گرچه بررسی وجود یا عدم وجود رابطه مستقیم میان برخورد رسانه‌ای-قضایی و افزایش دنبال‌کنندگان هر کدام از سلبریتی‌های طلبه در حیطه موضوعی مقاله حاضر نیست و می‌تواند در پژوهش‌های دیگری پی گرفته شود، اما با توجهی اندک به روند شکل‌گیری مواجهات سلبی و منفی با سلبریتی‌های طلبه و تمرکز بر سیر افزایش دنبال‌کنندگان آنها در شبکه‌های مختلف، به ویژه اینستاگرام، می‌توان به روشنی ادعا کرد که هر بار برخورد رسانه‌ای یا قضایی با چهره‌ها، به شیب افزایش دنبال‌کنندگان آنها شدت بیشتری بخشیده است. در مواردی حتی کنار گذاشتن خودخواسته لباس طلبگی توسط برخی از چهره‌ها از جمله محمدعلی آهنگران، نه‌تنها به کاهش محبوبیت آنها نینجامیده، بلکه به افزایش توجهات به سوی آنها منجر شده است. در این میان سهم تأثیر برخوردهای قضایی در افزایش محبوبیت چهره‌های مذکور، بسیار بیش از مواجهات رسانه‌ای بوده است.

سید مهدی صدرالساداتی از اواسط سال ۱۳۹۷ با کلیدواژه‌های عدالتخواهی و افشاگری، به رسانه‌های خبری در ایران راه یافت و سلبریتی شدن وی، بیشتر متکی به فعالیت‌هایش در اینستاگرام بود. صدرالساداتی بیش از هر چیز به افشاگری علیه رفتارهای اشرافی فرزندان مسئولینْ شناخته شده و در این باره چهره‌هایی از جمله وابستگان علی شمخانی، علی‌اکبر ناطق نوری، سید محمود علوی، محسن رفیقدوست و… مورد اتهام وی قرار گرفته‌اند. همچنین در ماجرای «ده ونک»، به اتهام تشویش اذهان عمومی و تبلیغ علیه نظام بازداشت و پرونده‌ای علیه وی در دادسرای ویژه روحانیت تشکیل شد. (ماجرای ده ونک شیخ اینستاگرامی را راهی بازداشتگاه کرد، ۱۳۹۷) اخباری از بازداشت و اختفای خودخواسته سید مهدی صدرالساداتی و برادرش سید روح‌الله صدرالساداتی، عضو مجلس خبرگان رهبری در شهریور ۱۳۹۸ انتشار یافت که به یک بحران خبری تبدیل شد، اما دادسرای ویژه روحانیت و سخنگوی قوه قضاییه، بازداشت آنها را انکار کردند و در مقابل، برخی چهره‌ها از جمله مجتبی ذوالنوری نماینده قم در مجلس شورای اسلامی،‌ ماجرای بازداشت یا ربوده شدن برادران صدرالساداتی را ساختگی خواندند. (صفر تا صد ماجرای برادران صدرالساداتی + فیلم، ۱۳۹۸)

محمدرضا زائری همواره یکی از چهره‌های خبرساز و جنجالی در رسانه‌های ایران بوده است. اظهارنظرهای او طیف وسیعی از موضوعات از قبیل گشت ارشاد و اجبار حجاب، نقد ولایت فقیه، انتقاد به امامان جمعه، نقد سعید مرتضوی (دادستان سابق تهران)، ممیزی کتاب، رویدادهای سینمایی (از جمله اعطای جایزه سینمایی اسکار به اصغر فرهادی) و نقد صداوسیما را دربرگرفته است. زائری گرچه نوشته‌های خود را بیشتر در اینستاگرام منتشر می‌کند، اما برخی موضعگیری‌های وی از طریق روزنامه‌ها، نشریات و صداوسیما انتشار می‌یابد.

محمدرضا زائری در خرداد ۱۳۹۹ در پاسخ به انتشار شایعاتی درباره خلع لباس روحانیت وی، تغییر تصویر پروفایل خود در توییتر و اینستاگرام را یک تصمیم شخصی خواند و تأکید کرد که «نه خلع لباس شده‌ام و نه زیّ روحانیت را کنار گذاشته‌ام و هنوز -و همیشه- این لباس را دوست دارم و به نقش و اثر آن معتقدم». (محمدرضا زائری خلع لباس شده است؟، ۱۳۹۹) زائری پیش از آن در دی ماه ۱۳۹۷، به حکم خلع لباس سید حسن آقامیری از سوی دادگاه ویژه روحانیت واکنش نشان داده بود و با توجه به تأثیرگذاری آقامیری بر قشری از جامعه، تلویحاً از دستگاه قضا خواسته بود واقعیت‌های محیط اجتماعی و آثار احکام قضایی را در صدور حکم مورد توجه قرار دهد. وی در نوشته خود آورده است: «اگر سید حسن آقامیری به جای حرف‌هایی که از رحمانیت دین می‌زد، بی‌سروصدا مشغول زدوبند سیاسی بود یا به کار ساخت‌وساز ویلا می‌پرداخت، کسی یقه‌اش را می‌گرفت؟ اگر به جای این حرف‌ها با رفتار و کردارش مردم را از دین و خدا و پیغمبر بیزار می‌کرد و گفتارش وهن دین بود و به ترویج خرافات می‌پرداخت، باز هم محاکمه می‌شد؟». (زائری، ۱۳۹۷) در شهریور ۱۳۹۷، اخباری مبنی بر منع محمدرضا زائری از منبر و همچنین ممنوع‌التصویر شدن وی در صداوسیما انتشار یافت؛ (چرا محمدرضا زائری ممنوع‌المنبر و ممنوع‌التصویر شد؟!، ۱۳۹۷) با این حال او در ویژه‌برنامه «باغ رمضان» که در شب‌های ماه رمضان در شبکه سه صداوسیما پخش شد، به عنوان مجری-کارشناس حاضر بود. (برنامه متفاوت «باغ رمضان» با حضور زائری، نقویان و ساعد باقری، ۱۳۹۹)

محمدعلی آهنگران از انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ با حمایت از حسن روحانی به چهره‌ای رسانه‌ای تبدیل شد. وی در مواردی متهم به تجمل‌گرایی شده و نیز شایعاتی درباره تابعیت کانادایی وی انتشار یافته است که از سوی آهنگران تکذیب شده است. (خراسانی، ۱۳۹۷) او همچنین به جعل مدرک دانشگاهی متهم شده (اپیدمی جعل مدرک تحصیلی در میان اهالی سیاست!، ۱۳۹۹) و نیز انتشار تصویری از او در کنار ویشکا آسایش، بازیگر سینما و تلویزیون، واکنش انتقادی برخی رسانه‌ها را در پی داشت. (عکس یادگاری بازیگر زن در کنار روحانی معروف، ۱۳۹۵) در آذر ۱۳۹۸، با انتشار یادداشتی در صفحه اینستاگرام خود، با انتقاد تند به اقدامات حسن روحانی به عنوان ریاست جمهوری، از مردم به دلیل حمایت پیشین خود از دولت عذرخواهی کرد. (عذرخواهی پسر آهنگران از مردم، ۱۳۹۸)

برخی رسانه‌ها در اسفند ۱۳۹۷ با اتکا به یکی از نوشته‌های آهنگران در اینستاگرام، از کنار گذاشتن لباس روحانیت توسط وی خبر دادند. (پسر آهنگران لباس روحانیت را کنار گذاشت؟، ۱۳۹۷) انتشار یادداشتی در اینستاگرام محمدعلی آهنگران در چهارم اردیبهشت ۱۳۹۹، می‌تواند تأییدی بر کنار گذاشتن لباس روحانیت باشد. گرچه او اظهار امیدواری کرده است بار دیگر آن را به تن کند. تصاویر پروفایل آهنگران در اینستاگرام و توییتر، بدون عمامه است.

 

عملکرد سید حسن آقامیری به عنوان سلبریتی

سید حسن آقامیری که از طریق سخنرانی‌های انتقادی و گاه جنجالی و همچنین انتشار کلیپ‌های سخنرانی‌اش در شبکه‌های اجتماعی به شهرت دست یافت و طرفداران فراوانی داشت که سخنان او را از شبکه‌های مختلف مانند تلگرام، یوتیوب، اینستاگرام، آپارات و… دنبال می‌کردند، (وضعیت متفاوت دو روحانی؛ چرا با حسن آقامیری و محمدرضا زائری برخورد شد؟، ۱۳۹۷) در دی‌ماه ۱۳۹۷ به اتهام «توهین به مقدسات از طریق تمسخر و ایجاد شبهه در احکام ضروری اسلام از قبیل قصاص و تردید در اصالت قرآن کریم و اعتقاد به تحریف آن و تفاسیر خلاف صریح آیات شریفه قرآن درباره بهشت و جهنم و نیز نسبت دادن حکایات واهی و اهانت‌آمیز به برخی از ائمه معصومین، نشر اکاذیب و تشویش اذهان عمومی از طریق نقل مطالب موهن و خرافی که موجب تزلزل در اعتقادات مردم و مخصوصاً جوانان مخاطب وی نسبت به معارف و اصول مسلم اسلامی می‌شود، و ارتکاب اعمال و رفتار خلاف شؤون روحانیت و در نتیجه هتک حیثیت روحانیت که از بیان مصادیق آن خودداری می‌شود»، (۳ عنوان اتهامی «حسن آقامیری» تشریح شد، ۱۳۹۷) در دادگاه بدوی حکم دو سال حبس با پنج سال تعلیق و همچنین خلع لباس روحانیت را دریافت کرد و حکم خلع لباس وی سرانجام در اسفند ۱۳۹۷ اجرا شد. (اجرای حکم خلع لباس حسن آقامیری ، ۱۳۹۷)

سید حسن آقامیری پیش از ماجرای خلع لباس نیز سخنانی جنجالی بر زبان رانده و واکنش‌های رسانه‌ای جدی و دامنه‌داری را برانگیخته بود. نقد روحانیت و هیئت‌های عزاداری، (نقدهای سید حسن آقامیری به روحانیت و هیأتی‌ها، ۱۳۹۵) انکار خلود در جهنم، (پاسخی به سخنان سید حسن آقامیری، ۱۳۹۳) مخالفت با عذاب به دلیل بی‌حجابی یا بدحجابی، (نقد شبهات مطرح شده از سخنرانی سید حسن آقامیری، ۱۳۹۳) اشتغال روحانیان، (واکنش‌ها به حکم صادر شده برای روحانی معروف؛ حسن آقامیری کیست؟، ۱۳۹۷) و مخالفت با کمک شهرداری‌ها به هیئت‌های عزاداری، (شهرداری‌ها بی‌خود کردند به هیئت‌ها پول دادند! +فیلم، ۱۳۹۷) برخی از این موارد است.

اظهارات و رفتارهای سید حسن آقامیری، در سال ۱۳۹۵ به واکنش خبرگزاری فارس منتهی شد که در نوشته‌ای با عنوان «آقامیری کم‌سواد و به دنبال شهرت است/ مردم تشنه روحانی باسواد و باتقوا هستند/ حوزه روی خروجی‌های خود حساس باشد» تلاش کرد واکنش‌های مخاطبان به اظهارات وی را پوشش دهد. خبرگزاری مذکور، آقامیری را «روحانی تلگرامی» خواند و در پوشش دادن نظرات مخاطبان، رویکردی بیشتر انتقادی و منفی داشت. در این نوشته، آقامیری نه دارای دغدغه دین، بلکه در پی «مطرح شدن» تحلیل شده است. در یکی دیگر از نظرات، گفته شده است که او مقدمات دروس حوزوی را به پایان نرسانده است. (آقامیری کم‌سواد و به دنبال شهرت است/ مردم تشنه روحانی باسواد و باتقوا هستند/ حوزه روی خروجی‌های خود حساس باشد ، ۱۳۹۵) در اردیبهشت ۱۳۹۹ نیز سید حسین آقامیری، با انتشار متنی درباره برادرش، به اختلاف نظر مبنایی خود از جهت «مبانی فکری و برآیند عملی» پرداخت و تصریح کرد: «برای فهم صحیح و دقیق از گوهر معارف دینی می‌بایست سیر متمرکز و مشخص تحصیلی تحت‌نظر استاد خبره داشت و از التقاط و برداشت ذوقی و سلیقه‌ای و مطالعات پراکنده و سطحی احتراز کرد. تفکر اگر از یک مبدأ و مبنای روشن نباشد جز به هم بافتن حق و باطل، ماهیتی برای توجیه مسیر غلط ندارد. متأسفانه نتیجه نگاه سطحی به دین بیش از هر کسی دامنگیر جوانان بی‌دفاع می‌شود و این گناهی بزرگ است». (نامه سیدحسین آقامیری درباره برادرش، ۱۳۹۹)

 

نقش خلع لباس در تقویت یا تضعیف وجهه

آقامیری که تا پیش از حکم خلع لباس در بین گروه ویژه‌ای از مخاطبان موسوم به «هیئتی» و همچنین مخاطبانی خاص در فضای مجازی شناخته‌شده بود، پس از حکم مذکور با افزایش دنبال‌کنندگان خود در فضای مجازی مواجه شد. دنبال‌کنندگان وی که تا پیش از آن حدود یک میلیون و دویست هزار حساب اینستاگرامی بودند، در فاصله یک ماه پس از خلع لباس، دویست هزار نفر افزایش یافت (آقامیری، روحانی پوپولیست یا صدای نسل جدید؟، ۱۳۹۷) و با گذشت کمتر از دو سال، این تعداد به عددی نزدیک به سه میلیون حساب رسیده است. (چه کسی از آقامیری پدیده ساخت؟، ۱۳۹۹)

سید احمد خمینی، فرزند سید حسن خمینی، در حساب اینستاگرامی خود به خلع لباس سید حسن آقامیری واکنش نشان داد، از او حمایت کرد، وعده «عزیزتر» شدن به وی داد و تصریح کرد که گرچه همه محکومان لزوماً سالم نبوده‌اند، اما بیشتر کسانی که سالم بوده‌اند، محکوم شده‌اند. (واکنش احمد خمینی به خلع لباس آقامیری، ۱۳۹۷) با اتکا به واکنش سید احمد خمینی که احتمالاً نمونه‌ای از واکنش بخشی از جامعه مخاطبان سید حسن آقامیری است، می‌توان دریافت که حکم خلع لباسْ نه‌تنها به کاهش اعتبار وی در میان طرفدارانش منجر نشده است، بلکه حکم قضایی و نهاد قضا را با کاهش اعتبار مواجه ساخته است. چنانکه پیش از این نیز اشاره شد، محمدرضا زائری هم به خلع لباس آقامیری واکنش نشان داد و ضمن اشاره به انتقادهایش درباره فعالیت‌های وی، از قوه قضاییه خواست واقعیت‌های جدی محیط اجتماعی و آثار حکم را در نظر بگیرد و برای اقناع افکار عمومی تلاش کند. (واکنش محمدرضا زائری به خلع لباس شدن حسن آقامیری، ۱۳۹۷) معصومه ابتکار، معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری نیز در حمایت از آقامیری چنین نگاشت: «امیدوارم این رأی در مرحله تجدیدنظر بشکند. آقای سید حسن آقامیری زبان جوانان را خوب می‌داند. جلب اعتماد جوانان دهه هفتادی و هشتادی و گفتگو با آنها هنر کمی نیست. خدانگهدارت باشد سید». (سیدحسن آقامیری کیست؟، ۱۳۹۷) محمود صادقی، نماینده وقت مجلس شورای اسلامی نیز گرچه انتقاد خود به برخی روش‌های آقامیری را متذکر شد، اما تصریح کرد که متولیان رسمی ترویج دین یعنی روحانیان و صداوسیما، در انتقال مفاهیم دینی به نسل جوان ضعیف عمل کرده‌اند که یک بیان متفاوت اینچنینی مخاطب جذب می‌کند. (واکنش صادقی به حکم صادره برای حسن آقامیری، ۱۳۹۷)

انتشار تصویری از سید حسن آقامیری در مراسم شب‌های قدر که بدون لباس روحانیت و با پوششی نامتعارف (از جمله شلوار جین) مشغول سخنرانی در یکی از هیئت‌های عزاداری بود، به روشنی نشانگر عدم تأثیر خلع لباس بر تأثیرگذاری و جایگاه وی در نزد مخاطبان اصلی‌اش بود. (عکس پوشش جنجالی حسن آقامیری در مراسم شب قدر، ۱۳۹۹)

 

تأثیر فرم بر محتوا، یا نتایج برخورد سلبی؟

رخدادی که پس از خلع لباس سید حسن آقامیری، دوباره او را بر سر زبان‌ها و در پیشانی اخبار نشاند، گفتگوی زنده اینستاگرامی با احلام الشامسی، خواننده زن ساکن امارات متحده عربی در دوران شیوع کرونا بود که به زبان فارسی انجام گرفت و در این گفتگو، احلام که بر خلاف پوشش همیشگی خود، با پوشش اسلامی حاضر شده بود، به خواندن آواز پرداخت. در این میان نکته‌ای که موجب اعتراض فراوان به آقامیری شد، درخواست او از احلام برای ادامه دادن آواز بعد از توقف وی بود. (هجمه اصولگرایان توییتر به لایو اینستاگرامی آقامیری، ۱۳۹۹)

ماجرای گفتگوی اینستاگرامی آقامیری و خواننده زن مذکور، به صداوسیما هم کشیده شد و مهدی دانشمند، از خطیبان مشهور، بی آنکه نامی از آقامیری ببرد، به انتقاد صریح از وی پرداخت. (ببینید | انتقاد حجه الاسلام دانشمند روی آنتن زنده شبکه ۳ از حسن آقامیری برای خواندن لایو با احلام ، ۱۳۹۹)

سید حسن آقامیری علاوه بر گفتگوی زنده با خواننده مذکور، با چهره‌های مشهور دیگری از جمله «حسین تهی»، از رپ‌خوانان فارسی‌زبان، متین دوحنجره از خوانندگان راک فارسی، امیرحسین مقصودلو (تتلو)، (ببینید | توضیحات حسن آقامیری درباره دلیل گفت و گو با تتلو و احلام در لایو با متین دو حنجره! ، ۱۳۹۹) محسن کیایی  (محسن کیایی و حسن آقامیری در لایو اینستاگرام (فیلم) ، ۱۳۹۹) و… به گفتگوی زنده اینستاگرامی پرداخت.

از یک منظر ممکن است بتوان رویکرد جدید و کاملاً متفاوت سید حسن آقامیری در گفتگوی زنده با خوانندگان زن و زیرزمینی را ناشی از تأثیرپذیری وی از فرم و فضای حاکم بر شبکه‌های مجازی از جمله اینستاگرام دانست، به‌ویژه آنکه پس از شیوع ویروس کرونا و خانه‌نشینی اجباری مردم در سراسر جهان و ایران، گفتگوهای زنده فراوانی در اینستاگرام میان چهره‌های مختلف درگرفت و گویا آقامیری نیز در پی آن بوده است که در این میان نقشی ایفا کند و از امکان گفتگوهای زنده اینستاگرامی برای بیان دغدغه‌های خود بهره گیرد. با این حال اما باید در این تحلیل تردید کرد که گفتگوی آقامیری با خواننده زن و درخواست از وی برای خواندن آواز و همچنین گفتگو با خوانندگان زیرزمینی رپ و راک، تنها در راستای تأثیرپذیری از فرم و فضای اینستاگرام و وضعیت ویژه خانه‌نشینی کرونا بوده است؛ چرا که آقامیری سال‌ها است از قابلیت‌های شبکه‌های مجازی برای تبلیغ رویکردهای موردنظر خود بهره می‌گیرد، اما تا پیش از خلع لباس روحانیت، وارد چنین فعالیت‌هایی نشده بود. بر این اساس می‌توان تغییر رویکرد وی را بیش از تأثیرپذیری از فرم اینستاگرام و شبکه‌های مجازی، ناشی از خلع لباس روحانیت و در نتیجه تأثیر مستقیم مداخلات رسانه‌ای و قضایی دانست.

 

نتیجه‌گیری

بازشناسی سیر تطور فعالیت مجازی سید حسن آقامیری روشن ساخت که محدودیت‌های طبیعی لباس روحانیت که تا پیش از این مانع شکل‌گیری رابطه‌ای نزدیک میان وی و سلبریتی‌هایی از جمله «احلام»، خواننده زن اماراتی، «حسین تهی»، «تتلو» و «متین دوحنجره»، از خوانندگان زیرزمینی می‌شد، پس از خلع لباس آقامیری، فضایی باز در اختیار وی گذاشت تا بی آنکه به خدشه‌دار کردن لباس روحانیت و خروج از زیّ طلبگی متهم شود، از مرزهای پیشین خود عبور کند.

با توجه به آنچه در تعریف «سلبریتی خرد» گفته شد و با اتکا به گسترش محدوده محبوبیت آقامیری پس از خلع لباس وی، می‌توان گفت این چهره مشهور که تا پیش از خلع لباس، بنابر تعریف پیش‌گفته، سلبریتی خرد تلقی می‌شد، پس از آن نه‌تنها در یک طیف خاص، بلکه در گروه‌های مختلفی به محبوبیت دست یافته است. سید حسن آقامیری پیش از خلع لباس، تنها در میان گروه‌های موسوم به «هیئتی» و دیگر مخاطبان منتقد روحانیت در شبکه‌های مجازی مورد توجه و مشهور بود، اما پس از آن رویداد دست‌کم در میان منتقدان قوه قضاییه، و در نگاهی کلان‌تر، در بین کسانی که رویکرد انتقادی در برابر نظام جمهوری اسلامی ایران دارند نیز جایگاه مستحکم‌تری یافته است. بی‌شک چنین نتیجه‌گیری‌ای نیازمند پژوهشی مستقل و تحلیل محتوای حساب‌های مجازی آقامیری و نظرات و بازخوردهای مخاطبان اوست و از عهده یک پژوهش کیفی خارج است، اما در مرزهای پژوهشی همین مقاله می‌توان به روشنی از تأثیر عکس خلع لباس روحانیت سید حسن آقامیری سخن گفت که علاوه بر آنکه به تحدید موقعیت وی نینجامیده است، حتی فضاهای تازه‌ای را در اختیار او گذاشته است. همین تأثیر عکس مواجهات سلبی رسانه‌ای و قضایی را می‌توان با نظر به سیر تطور چهره سلبریتی‌های مذکور در بخش «طلاب سلبریتی» نیز مشاهده کرد؛ چرا که هر گونه برخورد منفی با چهره‌های پیش‌گفته، به تعمیق جایگاه آنان در جامعه مخاطبان و گسترش کمّی دنبال‌کنندگان آنان در شبکه‌های مختلف مجازی و به‌ویژه اینستاگرام انجامیده است که عمومی‌ترین و مردمی‌ترین شبکه مجازی در ایران امروز است.

بنابر آنچه گفته شد، روشن است که می‌توان فاصله‌گیری سید حسن آقامیری و برخی دیگر از سلبریتی‌های خرد طلبه از منش و زیّ طلبگی را با همین رویکرد تحلیل کرد و بر آن بود که آنچه سلبریتی‌های مذکور را به تعدی از زیّ طلبگی واداشته است، بیش از آنکه تأثیرپذیری از فضا و فرم دنیای مجازی و مناسبات فرهنگی و زبانی آن باشد، به محدودیت‌های طبیعی لباس طلبگی بازمی‌گردد که خلع لباس روحانیت برای سید حسن آقامیری، چنین موانعی را از میان برده است. با همین نظرگاه می‌توان این احتمال را مطرح ساخت که کنار گذاشتن اختیاری لباس روحانیت از سوی محمدعلی آهنگران، و انتخاب تصاویر بدون لباس طلبگی برای پروفایل شبکه‌های مجازی از سوی محمدرضا زائری، نشانگر آن است که لباس روحانیت همچنان سازوکار ایجاد محدودیت و مرزبندی رفتارها را به خوبی دارا است و در یک معادله دوسویه، کسانی که تمایل کمتری به رعایت زیّ طلبگی در حساب‌های مجازی خود دارند، تلاش می‌کنند نمایش لباس روحانیت را در فضای مجازی به حداقل برسانند و از سوی دیگر،‌ چهره‌هایی مانند سید حسن آقامیری که با خلع لباس اجباری مواجه می‌شوند، بیش از پیش مرزهای منش طلبگی را کنار می‌زنند و به رفتاری نزدیک‌تر به سلبریتی‌های دیگر دست می‌زنند؛ رفتاری که گرچه انتقاد نهادهای رسمی، حوزویان و چهره‌های مذهبی را در پی دارد و گاه به واکنش‌هایی تند می‌انجامد، اما از سوی دیگر به طور طبیعی به افزایش محبوبیت سلبریتی‌های مذکور در میان طیف‌های متنوع و متکثر جامعه می‌انجامد.

سرانجام باید گفت مواجهات سلبی و منفی با سید حسن آقامیری و چهره‌های مشابه، دست‌کم تاکنون نتیجه مثبتی به بار نیاورده و خود به عاملی برای تشدید رویکردهای منفی آنها تبدیل شده است. هر گونه مقاومت در برابر رفتارهای سلبریتی‌ها و چهره‌های مشهور، به گسترش حیطه تأثیرگذاری آنها منجر می‌شود و گرچه ممکن است عده‌ای را از اطراف آنها پراکنده سازد، اما از سوی دیگر، طرفداران و هواداران سلبریتی‌های مذکور را جدی‌تر و واجد دلبستگی بیشتری خواهد ساخت.

از منظری ایجابی، برگزاری مناظره میان سید حسن آقامیری و ناصر رفیعی، از خطیبان مشهور قم را می‌توان در راستای برخورد خردمندانه و سازنده دانست که علاوه بر آنکه در فضایی محترمانه برگزار شد، نقدها و نظرات منتقدان را در برابر آقامیری و هواداران او مطرح ساخت. مناظره گرچه لزوماً به تغییر نظر هواداران دو گروه منجر نمی‌شود، اما فرصت مناسبی برای آن است تا چهره‌های مناظره‌کننده و به‌ویژه هواداران آنها از فضای ذهنی بسته خود خارج شده و سخنان طرف مقابل را نیز بشنوند. در چنین فضایی، مناظره به مثابه عقل منفصل عمل می‌کند و مواجهه عالمانه و مداراگرایانه دو طرف، از حجم لحن تند هواداران در برابر هم می‌کاهد و منجر به کاهش شکاف در جامعه مخاطبان می‌شود. فوایدی که هیچ‌کدام را نمی‌توان در مواجهه سلبی و قضایی با چهره‌هایی از جمله آقامیری به دست آورد.

از انجا که هر گونه برخورد سلبی و قضایی با چهره‌های مشهوری از جمله حسن آقامیری می‌تواند نشانه ضعف جریان مسلط تلقی شود و موجبات شیوع تصوراتی مبنی بر عدم توان پاسخگویی عالمانه را فراهم سازد، همه راه‌ها باید به ابزارهای فرهنگی، علمی و تبلیغی ختم شود تا علاوه بر مواجهه انتقادی با رویکردهای مورد انتقاد چهره‌هایی از جمله آقامیری، تلاش برای توانمندسازی و ارتقای توانایی‌های معرفتی و تبلیغی مخاطبان عام نیز مورد توجه قرار گیرد. از این منظر، ظهور چهره‌هایی مانند آقامیری، فرصتی برای درگیر ساختن ذهن مخاطبان عام از جمله حاضران در هیئت‌های عزاداری و رساندن آموزش صحیح به آنها تلقی می‌شود.

تأثیر عکس مواجهات سلبی را درباره محمدرضا زائری به وضوح می‌توان تبیین ساخت که وی گرچه انتقادات تندی به صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران داشته و به صراحت از نادرستی حجاب اجباری در جمهوری اسلامی ایران سخن گفته و بارها از سوی رسانه‌های نزدیک به نهادهای رسمی مورد هجمه رسانه‌ای قرار گرفته، اما همچنان توانسته است نقش مجری-کارشناس را در یک برنامه تلویزیونی مرتبط با ماه رمضان بر عهده داشته باشد. رخدادی که می‌تواند به روشن‌ترین وجه، حاکی از تأثیر عکس مواجهات رسانه‌ای سلبی با سلبریتی‌ها باشد. در حقیقت نهادهای قضایی و مراکز رسانه‌ای رسمی، گرچه در پی اصلاح وضعیت فضای مجازی بوده‌اند، اما عملکردی در جهت گسترش بیشتر و افزایش محبوبیت سلبریتی‌های خرد از جمله سید حسن آقامیری داشته‌اند؛ در حالی که مواجهه‌های برابر از سنخ مناظره ناصر رفیعی یا هر کدام از دیگر خطیبان مشهور یا نیمه‌مشهور، می‌توانست علاوه بر نگه‌داشتن موضع اختلاف در سطح هیئت‌ها و مخاطبان آنها، مانع فراگیر شدن توجهات به آقامیری و دیگر چهره‌های مشهور و رسانه‌ای شود.

 

منابع

1. ۳ عنوان اتهامی «حسن آقامیری» تشریح شد. (۱۳۹۷، دی ۲۳). بازیابی شده از سایت روزنامه کیهان: http://kayhan.ir/fa/news/152179/
2. آقامیری کم‌سواد و به دنبال شهرت است/ مردم تشنه روحانی باسواد و باتقوا هستند/ حوزه روی خروجی‌های خود حساس باشد . (۱۳۹۵، مهر ۲۹). بازیابی شده از خبرگزاری فارس: https://www.farsnews.ir/news/13950729000446/
3. آقامیری، روحانی پوپولیست یا صدای نسل جدید؟. (۱۳۹۷، بهمن ۱۸). بازیابی شده از سایت مردم و روحانیت: https://mardomvarohaniat.com/6484/
4. اپیدمی جعل مدرک تحصیلی در میان اهالی سیاست! (۱۳۹۹، اردیبهشت ۱۶). بازیابی شده از سایت صراط‌نیوز: https://www.seratnews.com/fa/news/504202/
5. اجرای حکم خلع لباس حسن آقامیری . (۱۳۹۷، اسفند ۲۳). بازیابی شده از سایت عصرایران: https://www.asriran.com/fa/news/658385/
6. اکبرزاده جهرمی، س.، & تقی‌آبادی، م. (۱۳۹۸). ستاره‌های خرد ایرانی در قاب سلفی: مطالعه نشانه‌شناختی شهرت خرد در اینستاگرام. مطالعات فرهنگ – ارتباطات، ۱۱۳-۱۵۵.
7. ببینید | انتقاد حجه الاسلام دانشمند روی آنتن زنده شبکه ۳ از حسن آقامیری برای خواندن لایو با احلام . (۱۳۹۹، خرداد ۱). بازیابی شده از خبرگزاری خبرآنلاین: https://www.khabaronline.ir/news/1390824/
8. ببینید | توضیحات حسن آقامیری درباره دلیل گفت و گو با تتلو و احلام در لایو با متین دو حنجره! . (۱۳۹۹، اردیبهشت ۱۰). بازیابی شده از خبرگزاری خبرآنلاین: https://www.khabaronline.ir/news/1382436/
9. برنامه متفاوت «باغ رمضان» با حضور زائری، نقویان و ساعد باقری. (۱۳۹۹، اردیبهشت ۵). بازیابی شده از خبرگزاری خبرآنلاین: https://www.khabaronline.ir/news/1380709/
10. بروجردی علوی، م.، & ایلالی، س. (۱۳۹۷). پیامدهای زیست مجازی ایرانیان. فصلنامه مطالعات رسانه‌های نوین، ۷۵-۱۱۰.
11. پاسخی به سخنان سید حسن آقامیری. (۱۳۹۳، بهمن ۴). بازیابی شده از پایگاه خبری تحلیلی رویش: http://www.rooyeshnews.com/82286
12. پسر آهنگران لباس روحانیت را کنار گذاشت؟. (۱۳۹۷، اسفند ۱۱). بازیابی شده از سایت انصاف‌نیوز: http://www.ensafnews.com/159543/
13. چرا محمدرضا زائری ممنوع‌المنبر و ممنوع‌التصویر شد؟! (۱۳۹۷، شهریور ۱۳). بازیابی شده از سایت تابناک: https://www.tabnak.ir/fa/news/830805/
14. چه کسی از آقامیری پدیده ساخت؟. (۱۳۹۹، اردیبهشت ۱۰). بازیابی شده از سایت مردم و روحانیت: https://mardomvarohaniat.com/12811/
15. خراسانی، ح. (۱۳۹۷، تیر ۲۰). آفت طلبه جدایی از مردم است. بازیابی شده از روزنامه شهروند: http://shahrvand-newspaper.ir/news:nomobile/main/137535/
16. خواجه جعفری، ح.، فرهنگی، ع.، & ساروخانی، ب. (۱۳۹۷). بررسی و تبیین نقش ستارگان در فرایند ارتباطی پیام‌های ارتباط جمعی. فصلنامه پژوهش‌های ارتباطی، ۱۶۳-۱۸۹.
17. خیامی، ع.، اسکندری، ع.، & خلقتی، م. (۱۳۹۸). بازکاوی فرهنگ سلبریتی‌گری و تعامل رسانه ملی با چهره‌ها. فصلنامه علمی رسانه‌های دیداری و شنیداری، ۷-۳۳.
18. زائری، م. (۱۳۹۷، دی ۲۳). درباره حکم دادگاه آقای آقامیری. بازیابی شده از خبرگزاری خبرآنلاین: https://www.khabaronline.ir/news/1222101/
19. سیدحسن آقامیری کیست؟. (۱۳۹۷، دی ۲۳). بازیابی شده از سایت تابناک: https://www.tabnak.ir/fa/news/869430/
20. شهرداری‌ها بی‌خود کردند به هیئت‌ها پول دادند! +فیلم. (۱۳۹۷، شهریور ۳۰). بازیابی شده از سایت دنیای اقتصاد: https://www.donya-e-eqtesad.com/fa/tiny/news-3442444
21. صفر تا صد ماجرای برادران صدرالساداتی + فیلم. (۱۳۹۸، شهریور ۱۶). بازیابی شده از سایت تهران‌نیوز: https://tehrannews.ir/?p=520535
22. عذرخواهی پسر آهنگران از مردم. (۱۳۹۸، آذر ۸). بازیابی شده از سایت رویداد۲۴: https://www.rouydad24.com/fa/news/195792/
23. عکس پوشش جنجالی حسن آقامیری در مراسم شب قدر. (۱۳۹۹، اردیبهشت ۲۹). بازیابی شده از سایت راهبرد معاصر: https://rahbordemoaser.ir/fa/news/43178/
24. عکس یادگاری بازیگر زن در کنار روحانی معروف. (۱۳۹۵، آبان ۸). بازیابی شده از سایت صراط‌نیوز: https://www.seratnews.com/fa/news/330742/
25. ماجرای ده ونک شیخ اینستاگرامی را راهی بازداشتگاه کرد. (۱۳۹۷، آبان ۲۸). بازیابی شده از سایت فردانیوز: https://www.fardanews.com/fa/news/894711/
26. محسن کیایی و حسن آقامیری در لایو اینستاگرام (فیلم) . (۱۳۹۹، اردیبهشت ۱۱). بازیابی شده از سایت عصرایران: https://www.asriran.com/fa/news/726050/
27. محمدرضا زائری خلع لباس شده است؟. (۱۳۹۹، خرداد ۱۳). بازیابی شده از سایت انصاف‌نیوز: http://www.ensafnews.com/235581/
28. نامه سیدحسین آقامیری درباره برادرش. (۱۳۹۹، اردیبهشت ۲۱). بازیابی شده از خبرگزاری حوزه: https://www.hawzahnews.com/news/900039/
29. نقد شبهات مطرح شده از سخنرانی سید حسن آقامیری. (۱۳۹۳، آذر ۱). بازیابی شده از سایت خیبرآنلاین: http://kheybaronline.ir/fa/news/40540/
30. نقدهای سید حسن آقامیری به روحانیت و هیأتی‌ها. (۱۳۹۵، مهر ۱۹). بازیابی شده از سایت بولتن‌نیوز: https://www.bultannews.com/fa/news/403563/
31. واکنش احمد خمینی به خلع لباس آقامیری. (۱۳۹۷، دی ۲۳). بازیابی شده از سایت جهان‌نیوز: http://www.jahannews.com/news/665302/
32. واکنش صادقی به حکم صادره برای حسن آقامیری. (۱۳۹۷، بهمن ۱). بازیابی شده از سایت تابناک: https://www.tabnak.ir/fa/news/871716/
33. واکنش محمدرضا زائری به خلع لباس شدن حسن آقامیری. (۱۳۹۷، دی ۲۳). بازیابی شده از سایت دنیای اقتصاد: https://www.donya-e-eqtesad.com/fa/tiny/news-3485706
34. واکنش‌ها به حکم صادر شده برای روحانی معروف؛ حسن آقامیری کیست؟. (۱۳۹۷، دی ۲۴). بازیابی شده از سایت آفتاب یزد: http://aftabeyazd.ir/?newsid=127293
35. وضعیت متفاوت دو روحانی؛ چرا با حسن آقامیری و محمدرضا زائری برخورد شد؟. (۱۳۹۷، دی ۲۳). بازیابی شده از سایت فرارو: https://fararu.com/fa/news/386668/
36. هجمه اصولگرایان توییتر به لایو اینستاگرامی آقامیری. (۱۳۹۹، فروردین ۳۱). بازیابی شده از خبرگزاری ایرنا: https://www.irna.ir/news/83756401/

[1]. دانشجوی کارشناسی ارشد فلسفه دین در دانشگاه ادیان و مذاهب قم؛ پست الکترونیک: hasanejraei@gmail.com